བོད་ཆེན་པོའི་རང་ཐག་རང་གཅོད།

རང་དབང་རང་ངོར་འཕྲོད་པ་དང་། གྲོང་གསེབ་རང་སྐྱོང་ནས་བོད་ཆེན་པོའི་རང་ཐག་རང་གཅོད་བར།

ཞའོ་ཅིང་གིས་བརྩམས། ཨ་ཚོགས་ཀླུ་མཁར་བྱམས་ཀྱིས་བསྒྱུར།

མི་ལོ་དྲུག་ཅུ་ལྷག་ལ་བོད་པས་རྒྱ་མི་བཙན་འཛུལ་པར་ཁ་གཏད་སྣ་ཚོགས་བཅག་པ་དང་། མི་སེར་སྤེལ་བའི་དབང་བསྒྱུར་ལ་འགོག་རྒོལ་གྱི་རྣམ་པ་ཡན་གར་བ་ཞིག་གྲུབ་ཅིང་བརྩམས། དེ་ལྟ་ནའང་གྲོང་གསེབ་རང་སྐྱོང་གི་འདེམས་བསྐོའི་དབང་ཆར་རྩོད་ལེན་བྱ་རྒྱུ་ནི་མི་སེར་སྤེལ་མཁན་ལ་རྒོལ་བའི་ཐབས་མཆོག་ཅིག་དང་། མི་རིགས་ཤིག་གིས་རང་ཐག་རང་གཅོད་ལག་ལེན་བསྟར་སྐབས་ཀྱི་བགྲོད་ལམ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་པས། འདེམས་དབང་རྩོད་ལེན་དང་། གྲོང་གསེབ་རང་སྐྱོང་གི་མཉམ་སྤྱོད་འདེམས་བསྐོ་ (平行的选举)  གཉིས་ངེས་པར་ལག་ལེན་ལ་འཁེལ་ཐུབ་པ་དགོས།

དང་པོ། ༢༠༡༠ ལོར་ << ཀྲུང་ཧ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་ཨུ་ཡོན་རྩ་འཛུགས་ཁྲིམས་ཡིག >> (གཤམ་ནས་<< རྩ་འཛུགས་ཁྲིམས་ཡིག >>  ཞེས་བསྡུ་རྒྱུ) དང་།  གཞན་པ་<< ཀྲུང་ཧ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་ཡོངས་དམངས་འཐུས་དང་ས་འཐུས་འདེམས་བསྐོ་ཁྲིམས་ཡིག >> (གཤམ་ནས་<<འདེམས་བསྐོ་ཁྲིམས་ཡིག >>  ཞེས་བསྡུ་རྒྱུ) གཉིས་པོར་ཁུངས་གཏུག་གིས། བོད་ཁུལ་གྱི་སྡེ་དཔོན་དང་སྡེ་དམངས་རྒྱུན་ཨུ་སོགས་འདེམས་དགོས་ལ། དེ་ཡང་གཞུང་གིས་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་པའི་འདེམས་སྒམ་ནང་འོས་ཤོག་བླུགས་ནས་འདེམས་དགོས།   

གཉིས་པ། མཉམ་སྤྱོད་འདེམས་བསྐོ་ནི༼འདེམས་བསྐོ་བྱེད་སྟངས་གཤམ་ནས་ངོ་སྤྲོད་བྱ་རྒྱུ་ཡིན ༽དམངས་ཁྲོད་འདེམས་བསྐོ་རྩ་འཛུགས་ཀྱི་གཙོ་སྐྱོང་འོག  གཞུང་གི་འོས་དམིགས་དང་ཆ་མཉམ་པའི་འོས་གཞིའི་འདེམས་ཤོག་དམངས་ཁྲོད་དུ་དགྲམ་རྒྱུ་དང་། དེ་ཡང་དམངས་ཁྲོད་ནས་གོ་སྒྲིག་བྱས་པའི་འདེམས་སྒམ་ནང་འོས་འཕེན་དགོས།  

   རེད་དེ། རྒྱ་གཞུང་གི་<< རྩ་འཛུགས་ཁྲིམས་ཡིག >>  དང་<<འདེམས་བསྐོ་ཁྲིམས་ཡིག >> གཉིས་ཀྱི་གང་ཡིན་རུང་། ཁྲིམས་བཟོའི་དབང་ཚད་དང་འགྲེལ་བརྗོད་དབང་ཆ་གཉིས་པོ་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་སྟངས་འཛིན་འོག་ཡོད་པ་ཞིག་དང་། ཁྲིམས་ཡིག་དེ་གཉིས་གཟབ་ནན་གྱིས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བསྒྲགས་གཏམ་ལ་ཁུངས་སྣེ་གཏུགས་མེད་སྟབས། ནང་དོན་ཁ་གསལ་མེད་པ་དང་། དོན་ཚན་རེ་གཉིས་ཡུལ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་སྐྱེ་བོ་སྒེར་བཅས་ལ་སྐབས་བསྟུན་སྟངས་འཛིན་བྱེད་པའི་རྒྱུ་རུ་གྱུར་ཡོད། མ་གཞི་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་ནི་ཏང་གི་སྟངས་འཛིན་འོག་ཡོད་པ་དང་། རྒྱ་ནག་གི་<< ཀྲུང་ཧ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས >> ཟེར་བས་ནང་། ཏང་གིས་སྲིད་འཛིན་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་དབང་ཤུགས་སྒེར་སྡོམ་ཆོག་པ་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད་པས། གོང་གསལ་ཁྲིམས་ཡིག་གཉིས་ལག་བསྟར་སྐབས། ཏང་གི་སྒེར་གཅོད་དབང་ཆར་དོ་ཕོག་མི་འགྲོ་བ་རིམ་པ་ཁག་གི་སྲིད་འཛིན་ཚན་པས་ཁག་ཐེག་དགོས་སྟབས། ལོ་ངོ་ ༣༠ རིང་གཞི་རིམ་ཀྱི་དང་བླངས་འོས་མི་རྣམས་ལ་སྟངས་འཛིན་དང་གནོན་ཤུགས་ཚད་ལས་བརྒལ་བ་སྤྲད་ཡོད།༼དང་བླངས་འོས་མི་དང་དམངས་བསྐོས་འོས་མི་༽ཟེར་བ་རྣམས་ཀྱི་འགྲོ་འདུག་སྤྱོད་གསུམ་ཚུན་ཆད་ལ་ཚད་བཀག་བྱས་པ་རེད། དེ་བས་འདེམས་བསྐོ་འདི་ལག་ལེན་བསྟར་སྐབས་ཏང་གི་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་སྟངས་འཛིན་ལས་བརྒལ་ས་མེད་སྟབས། དང་བླངས་འོས་མི་རྣམས་འདེམས་བསྐོའི་ཁྲོད་དངོས་སུ་ཞུགས་སྐབས་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་སུན་གཙེར་སྣ་ཚོགས་ཡོད་ཁར། འདི་ལྟ་བུའི་འདེམས་བྱ་དང་འདེམས་དམངས་ཀྱི་ཁྱབ་ཚད་ཀྱང་སྡེ་དམངས་རིམ་པ་ཁོ་ན་སྟེ་༼ སྲིད་འཛིན་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་རིམ་པ་གང་ལའང་སླེབས་ཐུབ་མེད༽དཔེར་ན། ས་ཁུལ་དང་རྫོང་རིམ་པ་བཅས་ཀྱི་འདེམས་བསྐོའི་ནང་གོང་རིམ་ནས་དེ་བས་སྟངས་འཛིན་ནན་མོ་ཡོད་སྟབས། འདེམས་བསྐོ་ཁྲིམས་སྒྲིག་འདི་གཉིས་ཀྱིས་རང་སྐྱོང་གི་མངོན་འདོད་མཐར་ཐུག་དེ་སྒྲུབ་ཐུབ་རྩ་བ་ནས་མེད་སྟབས།  བོད་ནང་རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཁྲིམས་སྒྲིག་དང་།  << འཛམ་གླིང་གི་མི་དོན་བསྒྲགས་གཏམ >> དེ་བཞིན་<<མི་སེར་གྱི་ཆབ་སྲིད་དབང་ཆའི་སྤྱི་ཆིངས >> དང་<< དཔལ་འབྱོར་དང་། སྤྱི་ཚོགས་རིག་གནས་ཀྱི་དབང་ཆའི་སྤྱི་ཆིངས >>  གཞིར་བཟུང་གིས། མ་འོངས་པར་འདེམས་བསྐོ་ལམ་ལུགས་གཞན་ཞིག་སྐུལ་སྤེལ་གཏོང་དགོས། 

 ༡༩༨༩ ལོའི་རྗེས་ནས་ས་ཁུལ་དང་རྫོང་རིམ་པའི་དམངས་འཐུས་དང་། སྡེ་དཔོན་འདེམས་བསྐོ་སྐབས་དང་བླངས་འོས་མི་རྣམས་ལ་མང་ཚོགས་ཀྱིས་གང་འཚམ་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་དམིགས་འདོན་བྱས་ཐོག གཞུང་བཙུགས་འོས་མི་དང་གཞུང་གི་རྒྱབ་རྩ་ཡོད་མཁན་ཚོར་ཁ་གཏད་འགྲན་སློང་བརྒྱུད། འདེམས་དམངས་ཀྱི་ངོ་ཚབ་མཚོན་ཐུབ་པར་གྱུར་བས། ཁོ་ཚོར་གཞུང་གིས་དུས་རྟག་ཏུ་གནོན་ཤུགས་དང་སུན་གཙེར་བཏང་ཞིང་། མ་གཞི་འདེམས་བསྐོའི་འགན་འཁུར་མཁན་གྱི་སྒྲིག་འཛུགས་ཁག་སྟེ་༼འདེམས་དབང་ལྷན་ཚོགས་དང་། འདེམས་བསྐོ་གཞུང་ལས་ཁང་། འདེམས་ཁུལ་དབང་ལྡན་ཚོགས་ཆུང་༽ཚང་མ་གཞུང་གི་སྟངས་འཛིན་འོག་ཡོད་སྟབས། གལ་སྲིད་དང་བླངས་འོས་མི་རྣམས་ལ་འདེམས་དམངས་མང་ཆེ་བས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པའི་དབང་དུ་བཏང་ཡང་། འདེམས་བསྐོ་གོ་རིམ་ལ་ཟུར་དབང་མེད་སྟབས། མང་ཆེ་བ་ཞིག་གཞུང་ཕྱོགས་འོས་མིར་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་ཀྱིན་ཡོད། གང་སྲིད་དང་བླངས་འོས་མི་ཞིག་ལ་འདེམས་བསྐོའི་ཁྲོད་མ་བསམ་ས་ནས་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་པ་ཡིན་ན། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་གནོན་ཤུགས་སྤྲོད་པ་དང་། ཟུར་ཕུད་ཀྱིས་རྗེས་མར་འདེམས་བསྐོའི་དབང་ཚད་འཕྲོག་པ་སོགས་ཀྱི་གནས་སྟངས་འབྱུང་གི་ཡོད།

དེ་བས། གཞུང་གི་སྒྲིག་སྲོལ་འོག  དང་བླངས་འོས་མི་ལང་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་དང་། ཡང་ན་མཉམ་སྤྱོད་ཀྱི་འདེམས་བསྐོ་ལས་རིམ་གསར་གཏོད་བྱས་པ་གང་ཡིན་རུང་། དེང་ཐོག་མངོན་གསལ་མེད་པའི་ཐོག་ནས་དམངས་ཁྲོད་འདེམས་བསྐོ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་ཨུ་འདེམས་དགོས་པ་དང་།  འདེམས་སྒྲུག་དེའི་རྒྱུན་ཨུའི་ཆ་རྐྱེན་ནི་ཏང་ཤོག་གང་ལའང་མི་གཏོགས་པའི་མི་སྣ༼གཙོ་བོ་ཏང་ཡོན་དང་། གཞུང་གི་རྒྱབ་རྩ་ཅན་མ་ཡིན་པ་གཙོ་འདོན༽གྱིས། མང་ཚོགས་ནང་གུས་བརྩི་ཅན་གྱི་མི་སྣ་འདེམས་དགོས་ཤིང་། མི་སྣའི་བདེ་འཇགས་ལ་འགན་སྲུང་ཆེད། འདེམས་བསྐོ་སྒྲིག་འཛུགས་དེས་སོ་སོའི་ཁུངས་མི་རྣམས་གཞུང་ལ་ཁ་གསལ་ཤེས་སུ་མི་འཇུག་རྒྱུ་དང་། མང་ཚོགས་ཀྱི་ངོས་ནས་ཀྱང་དམངས་ཁྲོད་འདེམས་བསྐོ་རྒྱུན་ཨུའི་ནང་གཞུང་གི་ཐད་བསྐོས་མི་སྣ་མི་ལེན་རྒྱུར་ཤུགས་བརྒྱག་དགོས། འོས་འདེམས་སྐེད་མཚམས་ལ་སླེབས་སྐབས། འདེམས་བསྐོའི་རྒྱུན་ཨུ་རྣམས་ངེས་པར་ལས་འགུལ་ནང་མངོན་གསལ་གྱིས་ཞུགས་རྒྱུ་དང་། ཞུགས་སྟངས་ཀྱང་སྒེར་གྱི་མིང་ཐོག་ནས་ཡིན་ན་བཟང་། གཞན་འདེམས་བསྐོ་རྒྱུན་ཨུའི་ངོས་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐོག་ཆ་འཇོག་འཕེལ་བའི་ཟུར་དབང་བ་དང་། དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་གསར་འགོད་པ་སོགས་གདན་ཞུ་ཆོག་ལ།༼ འོས་འདེམས་མ་གྲུབ་གོང་བརྒྱུད་བསྒྲགས་མི་བྱེད་རྒྱུ་གལ ༽སོང་ཙང་། ད་ཆ་བོད་ནང་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་སྡེ་དམངས་འདེམས་བསྐོ་རྒྱུན་ཨུ་མི་མངོན་པའི་ཚུལ་དུ་རྩ་འཛུགས་བྱ་གལ།

དེ་ལྟར་སྡེ་དམངས་འདེམས་བསྐོ་རྒྱུན་ཨུ་གསང་འཛུགས་ཐུབ་ན། རིམ་པའི་འོས་འདེམས་ཀྱི་བྱ་བ་མགོ་རྩོམ་ཐུབ་པ་དང་། དེ་དུས་གྲོང་སྡེ་འགའ་ཞིག་གིས་ཉིན་བརྒྱ་དུས་གཅིག་ལ་འདེམས་བསྐོ་གནང་ཐུབ་ན་ཡག་པོ་ཡོད་པ་བཤད་མ་དགོས། རིམ་པའི་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་འདེམས་བསྐོ་མ་ལག་དེ་བཞིན། སྡེ་བ་སོ་སོས་ཞང་གྲོང་རྡལ་དང་། དེ་ནས་རྫོང་རིམ་པའི་དབར་མཉམ་ལས་ཐུབ་ཕྱིན། རིང་པོ་མ་སོང་བར་བོད་ཁམས་ཧྲིལ་བོའི་འདེམས་བསྐོ་སྒྲིག་འཛུགས་ཤིག་གྲུབ་རྒྱུ་ཆར་བ་ཆུ་གྲོགས་ཆགས་ངེས་ཡིན། འོན་ཀྱང་། ས་ཁུལ་དང་རྫོང་ཁག་གི་འདེམས་བསྐོ་ལ་དམ་དྲག་ཆེན་པོ་ཡོད་པར་སོང་། དམངས་ཁྲོད་འདེམས་ལྷན་གྱིས་གནས་སྐབས་རིང་ལག་པའི་སྙོབ་དཀའ་ན། དེར་ཆེད་གཉེར་གྱི་མཐུན་ཕྱོགས་མ་ལག་འཛུགས་རྒྱུར་བསམ་བློ་གཏོང་ཆོག་ལ།  དཔེར་ན། “སྔོན་པྭོ་ལན” གྱི་གསང་བའི་ཚོགས་པ་བཟོ་ལས་སྐྱིད་སྡུག་ལྟ་བུ་རྩ་འཛུགས་བྱ་རྒྱུར་གྲ་སྒྲིག་དགོས། 

  ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༡ ནས་ ༢༠༡༢ བར་རྒྱ་ནག་ནང་ས་ནས།  རྫོང་དང་ཞང་གྲོང་རྡལ་རིམ་པ་གཉིས་ཏེ། རིམ་པ་གཉིས་ཀྱི་དམངས་འཐུས་བསྐྱར་འདེམས་དུས་ཚོད་ཡིན་པ་དང་། རྒྱ་ནག་ནང་སར་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༠ ཡས་མས་ནས་དང་བླངས་འོས་མི་ལངས་བ་དང་གཞོགས་འདེགས་སྐུལ་འདེད་ཀྱི་ལས་འགུལ་མགོ་བཙུགས་ཏེ། མང་ཚོགས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ཁེ་དབང་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུར་འབད་བརྩོན་བྱས་ཡོད་ལ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༠ – ༢༠༠༦ བར་ས་ཁུལ་ཉུང་ཤོས་ཤིག་གི་ནང་དང་བླངས་འོས་མི་དང་འདེམས་དམངས་བར་འབྲེལ་འདྲིས་གཏིང་ཟབ་བྱུང་ནས། མང་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་འོག་དང་བླངས་འོས་མིར་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་མྱོང་ཡོད། [1]  ཡིན་ནའང་། དང་བླངས་འོས་མི་ཚོར་གནོན་ཤུགས་སྣ་ཚོགས་བྱུང་པ་དང་། དང་བླངས་འོས་འདེམས་ཀྱི་ལས་འགུལ་དེ་བཞིན་མཉམ་སྤྱོད་ཀྱི་འདེམས་བསྐོར་ཞུགས་རྒྱུའི་བསམ་ཚུལ་བྱུང་མེད་ཁར། འོས་མི་མང་པོ་ཞིག་མང་ཚོགས་ལ་འབྲེལ་འདྲིས་ཞན་པ། རང་གིས་རང་ལ་དག་ཐེར་བྱེད་རྒྱུའི་གོམས་གཤིས་མེད་པ་སོགས་ཀྱིས། མང་ཚོགས་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་རག་རྒྱུར་བར་ཆད་བྱུང་ཞིང་། གཞུང་ཕྱོགས་ནས་དང་བླངས་འོས་མི་ཚོར་སུན་གཙེར་གནོན་ཤུགས་སྤྲོད་སྐབས། མང་ཚོགས་སྐུལ་སློང་གིས་བསྐྱར་ལན་སློག་རྒྱུར་ནུས་པས་མ་ལྕོགས་པ། བརྒྱུད་ལམ་ནས་དང་བླངས་འོས་མིར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱ་རྒྱུའི་གནས་ཚུལ་མ་ལོངས་པ་སོགས་ཀྱིས། དང་བླངས་འོས་འདེམས་ཀྱི་ལས་འགུལ་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ་བའི་འགོག་རྒོལ་གྱི་རྣམ་པ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་མ་ཐུབ་པ་རེད། 

  བོད་ནི་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་གི་དབང་བསྒྱུར་འོག་ནས་མི་ལོ་དྲུག་ཅུ་ལྷག་ལ་གནས་དགོས་ཐུག་ཀྱང་། བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་། སྐད་ཡིག ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ངོ་བོ་སོགས་ནི་ཕ་རོལ་ལ་རྒོལ་བའི་འབྱུང་རྩར་གྱུར་ཡོད། ༼རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པས་རྒྱ་ནག་གི་སྲོལ་རྒྱུན་སྒེར་གཅོད་རིག་གནས་ལ་བརྟེན་ནས། རྒྱ་མི་རིགས་ཀྱི་གྱེན་ལྡོག་བསམ་བློ་རྨོག་མེད་དུ་བཏང་ཡོད་སྟབས། ད་ཆ་རྒྱ་མི་རིགས་ལ་འགོག་རྒོལ་གྱེན་ལོག་གི་ནུས་པ་སྐྱོ་བོ་ཆགས་ཡོད༽དེ་དང་ཆབས་ཅིག་བོད་མིའི་ནང་ཁུལ་གྱི་འབྲེལ་ལམ་དེ་ཡང་རྒྱ་ནག་ནང་སར་བསྡུར་ན་ལྡབ་འགྱུར་གྱིས་ཆེ་བ་ཡོད། ཡིན་ནའང་། བོད་བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབ་དང་། དེའི་རྒྱལ་སྤྱིར་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་བཅས་ཀྱི་ངོས་ནས་བཤད་ན། རྒྱ་དམར་གཞུང་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་དང་། བཙན་འཛུལ་རྗེས་ནས་བཙན་བཟུང་དམ་དྲག་བྱས་པ་སོགས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་འོག རྒྱ་ཁྲིམས་གཞིར་བཞག་གིས་དང་བླངས་འོས་འདེམས་ཀྱི་ལས་འགུལ་སྤེལ་བ་ཡིན་ན། དེ་ནི་རྒྱ་ཁྲིམས་ལ་ངེས་ལེན་གྱིས་མཚོན། དབང་བསྒྱུར་ཁྲིམས་མཐུན་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་དོགས་གཞི་ཡོད་སྲིད། དེའི་སྟབས་ཀྱིས་བོད་ནང་སྡེ་དམངས་རིམ་པའི་འདེམས་བསྐོ་ལས་འགུལ་བྱུང་བ་གོ་ཐོས་དཀོན་པའང་དེ་དོན་ཡིན་ལས་ཆེ།

མ་གཞི་འདེམས་བསྐོ་དེ་བཞིན་མཉམ་སྤྱོད་འདེམས་བསྐོས་མཚོན་རིམ་པ་གཉིས་ལ་དབྱེ་དགོས་ཤིང་། རིམ་པ་དང་པོ་དེ་རྒྱ་ནག་གི་<< ཀྲུང་ཧ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྡེ་དམངས་ཨུ་ཡོན་འདེམས་བསྐོ་སྒྲིག་སྲོལ  >> དང་། << ཀྲུང་ཧ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་ཁུལ་དམངས་འཐུས་འདེམས་བསྐོ་ཁྲིམས་ཡིག >> གཉིས་པོར་ཁུངས་གཏུགས་ཏེ། སྡེ་དམངས་ལ་ཡིད་ཆེས་ཡོད་པའི་སྡེ་དཔོན་དང་། རིམ་པའི་ཞང་ཀྲྭང་དང་། རྫོང་དཔོན་སོགས་འདེམས་དགོས་ལ་༼འདེམས་བྱའི་མི་སྣ་དེ་དག་གཞུང་གི་དམིགས་འདོན་བྱས་པ་རྣམས་ཡིན་མི་རུང་༽རྒྱ་ནག་ནང་སའི་ཉམས་མྱོང་གཞིར་བཞགས་ན། རྒྱ་གཞུང་གི་མང་ཚོགས་རང་ངོས་ནས་འོས་འདོན་དང་། ཡང་ན་དང་བླངས་ཐོན་མཁན་ཚོར་འགོག་རྐྱེན་སྣ་ཚོགས་བཟོས་ཐོག ཐ་མར་གཞུང་ཕྱོགས་ཀྱི་འོས་མི་རྣམས་ཐོབ་ཐབ་དང་། དེ་ཡང་འོས་ཤོག་གྲངས་བཤེར་གྱི་གོ་རིམ་ཁྲོད་ལྟ་སྐུལ་གྱི་ནུས་པ་མེད་པ་བཅས་ཀྱིས་ཡིན། ས་ཁུལ་རེ་གཉིས་ནས་གཞུང་ཕྱོགས་འོས་མིའི་ཁ་གཏད་དང་བླངས་པར་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་པའི་གནས་ཚུལ་བྱུང་མྱོང་ཡོད། [2]

   གང་ལྟར་དང་བླངས་འོས་འདེམས་ཀྱི་ལམ་ཁ་དང་པོ་ངལ་བ་འབྲས་མེད་དུ་གྱུར་རུང་། རྒྱ་ཁྲིམས་རང་ལ་ཁུངས་བཅོལ་གྱིས་མེར་ཚིག་མེར་གཏུག་གི་དཔེ་བཞིན། ཕྱོགས་གང་ས་ནས་རྒྱ་དམར་གཞུང་གི་སྟངས་འཛིན་གྱི་མ་རྩ་གཅོག་ཐབས་ལ་འབད་དགོས་ཤིང་། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་རྒྱ་རིགས་དམངས་གཙོ་དོན་གཉེར་བ་དང་དམངས་དབང་སྲུང་སྐྱོབ་མི་སྣ་སོགས་ལ་མཉམ་འབྲེལ་ཐོག རྒྱ་ནག་ནང་སའི་དམངས་དབང་སྲུང་སྐྱོབ་མཁན་ཚོས་དང་བླངས་འདེམས་བསྐོ་ལས་འགུལ་བར་གཅིག་ཕན་གཅིག་གྲོགས་བྱ་དགོས། ཡང་གཅིག་བཤད་ན། ཐེངས་དང་པོའི་འོས་འདེམས་སྐབས་ཁྲིམས་ཁུངས་རྒྱ་ལ་བཅོལ་བར་སེམས་ཁྲལ་མི་དགོས། བོད་ས་ཁུལ་ནས་མཉམ་སྤྱོད་འདེམས་བསྐོ་རིམ་པ་གཉིས་བརྒྱུད་ཆོག་ལ། རིམ་པ་གཉིས་པའི་མཉམ་སྤྱོད་འདེམས་བསྐོ་ལས་འགུལ་དེའང་། དམངས་ཁྲོད་འདེམས་བསྐོ་རྒྱུན་ཨུ་འདེམས་སྟངས་དང་འདྲ་བའི་འདེམས་ཤོག་འཕངས་པ་བརྒྱུད་༼ སྡེ་དཔོན་དང་སྡེ་དམངས་འདེམས་བསྐོ་རྒྱུན་ཨུ་འདེམས་སྒྲུག་དགོས་པ་མ་ཟད། ཞང་དང་རྫོང་གི་དམངས་འཐུས་ཀྱང་འདེམས་དགོས༽འདེམས་དམངས་ཚང་མས་རང་གི་འདེམས་ཤོག་དམངས་ཁྲོད་འདེམས་བསྐོའི་རྒྱུན་ཨུས་གོ་སྒྲིག་བྱས་པའི་འདེམས་སྒམ་ནང་འཕེན་དགོས་པ་དང་། དམངས་ཁྲོད་འདེམས་བསྐོའི་རྒྱུན་ཨུས་སོ་སོར་ཡིད་ཆེས་ཡོད་པའི་མི་སྣ་དང་། བརྒྱུད་ལམ་ལས་རིགས་ཀྱི་ངོ་ཚབ་གདན་ཞུས་ཀྱིས་འོས་འདེམས་གོ་རིམ་ལ་ལྟ་སྐུལ་བྱ་ཆོག སྐབས་དེར་གཞུང་ཕྱོགས་ནས་གཞུང་གིས་དམིགས་འདོན་བྱས་པའི་འོས་མིར་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་ལུགས་བསྒྲགས་སྐབས། དམངས་ཁྲོད་འདེམས་བསྐོ་རྒྱུན་ཨུ་ངོས་ནས་རང་གི་འདེམས་སྒམ་ནང་གི་འོས་ཤོག་ཁ་གྲངས་ལྟར་གཞུང་གི་འོས་མི་རྩིས་མེད་གཏོང་རྒྱུ་དང་། སྡེ་དམངས་རང་གིས་འདེམས་ཐོན་བྱུང་བའི་སྡེ་དཔོན་དང་སྡེ་དམངས་རྒྱུན་ཨུ། ཞང་དང་རྫོང་དཔོན་གི་དམངས་འཐུས་སོགས་ལ་སྲིད་དབང་སྐུར་ནས། རང་སྐྱོང་དང་རང་ས་རང་བདག་གི་འཛིན་སྐྱོང་མ་ལག་གྲུབ་ཐུབ་པ་བྱ་དགོས། 

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༣ ཟླ་ ༡༠ ནང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་སྤྱི་ཆིངས་དང་། << འཛམ་གླིང་མི་དོན་བསྒྲགས་གཏམ >> སོགས་རྒྱ་དམར་གཞུང་གིས་བརྩི་སྲུང་བྱ་རྒྱུར་མིང་རྟགས་བཀོད་པའི་རྩ་འཛིན་ཡིག་ཆ་བརྒྱད་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་བྱུང་ཡོད་མེད་ཐད། མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་འདྲི་ཞིབ་དུས་ཆད་ལ་སླེབས་ཡོད་པ་དང་། ཡང་འཆར་ལོའི་ཟླ་ ༥ ནང་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་། སྤྱི་ཚོགས་རིག་གནས་ལས་འཛིན་ལྷན་ཚོགས་ངོས་ནས། རྒྱ་དམར་གཞུང་གིས་<< དཔལ་འབྱོར་དང་། སྤྱི་ཚོགས་རིག་གནས་དབང་ཆའི་སྤྱི་ཆིངས >> ལས་ཁས་ལེན་བྱས་རིགས་ལག་བསྟར་ཡོད་མེད་སྐོར་འདྲི་ཞིབ་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་པར་བརྟེན། དེ་དུས་བོད་ནང་མཉམ་སྤྱོད་འདེམས་བསྐོའི་ལས་འགུལ་རྩོམ་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། རྒྱལ་སྤྱིའི་འཁོར་ཕྱོགས་དང་བསྟུན་ནས་བོད་ནང་གི་གནས་སྟངས་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཡག་ཤོས་ཡིན་པ་དང་། བོད་ནང་གནས་བབ་ལ་གཞིགས་ནས་མཉམ་སྤྱོད་འདེམས་བསྐོ་ལས་འགུལ་མགོ་འཛུགས་སྟངས་གོ་རིམ་བཞིར་དབྱེ་ཡོད།

       ལས་འགུལ་གྱི་གོ་རིམ། 

(1) ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༢  ལོ་མཇུག་མ་རྫོགས་སྔོན་ལ་བོད་ནང་དུའང་ཞང་དང་། རྫོང་རིམ་པའི་དམངས་འཐུས་ཀྱི་ལོ་དུས་ཚང་ནས་བསྐྱར་འདེམས་དུས་ཚོད་ཟིན་ཡོད་ལ།   <<འདེམས་བསྐོ་ཁྲིམས་ཡིག >> ལྟར་ན། སྐབས་དེར་བསྐྱར་དུ་འོས་མིར་ལངས་མཁན་གཞུང་ཕྱོགས་འཐུས་མི་རྣམས་ཀྱིས་གོ་གནས་རྩིས་འབུད་དགོས་པ་འཁོད་ཡོད་པ། ཁྲིམས་ཡིག་དེའི་༼ དོན་ཚན་ ༤༣ དང་ ༤༤ གཏན་འབེབས་ལ་གཟིགས ༽དེ་ན་མང་ཚོགས་ཀྱིས་སྡེ་དམངས་འདེམས་བསྐོའི་རྒྱུན་ཨུ་འདེམས་སྒྲུག་གྲུབ་མཚམས། དང་བླངས་འོས་མི་རྣམས་ཚགས་འཛུད་ཀྱིས་འོས་འགྲན་ཁྲོད་ཞུགས་རྒྱུ་དང་། སྡེ་དམངས་འདེམས་ཨུའི་ངོས་ནས་མཉམ་སྤྱོད་འདེམས་བསྐོ་ལག་བསྟར་དང་གཞུང་ཕྱོགས་ཀྱི་འདེམས་བསྐོར་ལྟ་སྐུལ་བཅས་གཅིག་གོ་ཉིས་ཆོད་བྱས་ཏེ། མང་ཚོགས་ལ་འདོད་མོས་ཡོད་པའི་སྡེ་དཔོན་དང་། སྡེ་དམངས་རྒྱུན་ཨུ་འདེམས་དགོས།

   (2)  ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༡ གཞུང་ནས་འཐུས་མི་བརྗེ་སྤོར་བྱས་ཟིན་པ་བསྒྲགས་ཚར་བའི་བོད་ཁུལ་གྱི་རྫོང་ཁག་ནང་། ཞང་གྲོང་གི་དམངས་འཐུས་བསྐྱར་ཏུ་འདེམས་པ་ལ། རྒྱ་གཞུང་གི་ <<ཀྲུང་ཧ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་གནས་འཕྲིན་ཕྱི་བསྒྲགས་གྲོས་ཆོད >> ཟེར་བ་དེར་ཁུངས་གཏུག་གིས། ས་ཁུལ་དང་རྒྱལ་ཡོངས་དམངས་འཐུས་འདེམས་སྐབས་མང་ཚོགས་ལ་རྒྱུ་མཚན་གང་གིས་གནས་འཕྲིན་ཕྱི་བསྒྲགས་མ་བྱས་པ་རེད་ཟེར་ནས་བརྡ་འདེད་དང་སྦྲགས། <<འདེམས་བསྐོའི་ཁྲིམས་ཡིག >> ཟེར་བའི་༼ དོན་ཚན་ ༤༣ དང་ ༤༤༽མང་ཚོགས་ལ་གང་གིས་འདེམས་བསྐོ་བྱས་པའི་འཐུས་མི་རྩིས་མེད་གཏོང་རྒྱུའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་སྐོར་འཁོད་པ་ལྟར། ༼རང་གི་མངོན་འདོད་ལྟར༽འདེམས་པ་ཡིན་མིན་ཉིས་ཆ་རྩིས་མེད་གཏོང་དགོས་ལ། རྩིས་མེད་གཏོང་ཕྱོགས་ནི་འདེམས་དམངས་མི་གྲངས་ ༥༠ ནས་ ༣༠ བར་གྱིས་མཉམ་འབྲེལ་ཐོག རྫོང་རིམ་པ་དང་ཡང་ན་ཞང་དམངས་འཐུས་རྒྱུན་ཨུ་ལ་ཡིག་ཐོག་ནས་གཏུག་གཤེར་བྱ་ཆོག གཞུང་ཕྱོགས་ནས་མང་ཚོགས་ཀྱིས་གོང་གསལ་ཁྲིམས་ཡིག་གཉིེས་གཞིར་བཟུང་གིས་ཞུ་གཏུག་བྱས་རིགས་ལ་རྒྱུན་དུ་རྩིས་མེད་དང་སུན་གཙེར་གཏོང་རྐྱང་ཡིན་མོད། གཞུང་གི་ལས་སྟངས་དེ་ནི་རང་གི་ཁྲིམས་ལ་རང་གིས་རྩིས་མེད་བྱས་པ་ཞིག་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་སྤྱི་ཆིངས་ཀྱི་གཏན་འབེབས་ལྟར་ཁྲིམས་ཐོག་ནས་བརྡ་འདེད་གཏོང་ཆོག་ལ། གཞུང་བསྐོས་འཐུས་མི་གནས་དབྱུང་དང་གནས་འཕྲིན་ཕྱི་བསྒྲགས་དགོས་པའི་ཁ་མཆུ་གཉིས་པ་མཉམ་སྤྱོད་འདེམས་བསྐོ་དང་ལྷན་དུ་ལག་བསྟར་བྱ་ཆོག  མང་ཚོགས་ཀྱིས་སྡེ་དམངས་འདེམས་བསྐོའི་རྒྱུན་ཨུ་འདེམས་སྒྲུག་བྱས་ཏེ། རང་ཉིད་ལ་འདོད་པ་ཡོད་པའི་འོས་མི་འདེམས་བསྐོའི་ཁྲོད་ཞུགས་རྒྱུར་སྐུལ་སློང་གིས། ཞང་དང་རྫོང་ཁག་གི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་དམངས་འཐུས་འདེམས་བསྐོ་བྱ་དགོས་ཤིང་། སྡེ་དཔོན་དང་སྡེ་དམངས་རྒྱུན་ཨུ་འོས་འདེམས་བྱས་མེད་པའི་ས་ཁུལ་ནས། <<ཀྲུང་ཧ་མི་དམངས་སྤྱི་འཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྡེ་དམངས་རྒྱུན་ཨུད་རྩ་འཛུག་ཁྲིམས་ཡིག >>ཟེར་བར་ཁུངས་གཏུག་འོག་གཞུང་གི་དམིགས་འཛུགས་བྱས་པའི་སྡེ་དཔོན་དང་སྡེ་དམངས་རྒྱུན་ཨུ་མཉམ་པོར་གནས་དབྱུང་གིས། མང་ཚོགས་ངོས་ནས་དང་བླངས་འོས་མི་རྣམས་ཚགས་འཛུད་ཀྱིས་འོས་འགྲན་ཁྲོད་ཞུགས་རྒྱུ་དང་། མང་ཚོགས་ལ་འདོད་མོས་ཡོད་པའི་སྡེ་དཔོན་དང་སྡེ་དམངས་རྒྱུན་ཨུ་འདེམས་དགོས།

   (3)  ཡང་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༡ གཞུང་ནས་འཐུས་མི་བརྗེ་སྤོར་བྱས་ཟིན་པ་བསྒྲགས་ཚར་བའི་བོད་ཁུལ་གྱི་རྫོང་ཁག་ནང་། ཞང་གྲོང་གི་དམངས་འཐུས་བསྐྱར་ཏུ་འདེམས་པ་ལ། རྒྱ་གཞུང་གི་ <<ཀྲུང་ཧ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་གནས་འཕྲིན་ཕྱི་བསྒྲགས་གྲོས་ཆོད >> ཟེར་བ་དེར་ཁུངས་གཏུག་གིས། ས་ཁུལ་དང་རྒྱལ་ཡོངས་དམངས་འཐུས་འདེམས་སྐབས་མང་ཚོགས་ལ་རྒྱུ་མཚན་གང་གིས་གནས་འཕྲིན་ཕྱི་བསྒྲགས་མ་བྱས་པ་རེད་ཟེར་ནས་བརྡ་འདེད་དང་སྦྲགས། གོང་གི་<<འདེམས་བསྐོའི་ཁྲིམས་ཡིག >> གཉིས་པོ་མཉམ་སྤྱོད་ཀྱིས། གཞུང་གིས་དམིགས་འཛུགས་བྱས་པའི་འཐུས་མི་ཁག་རྩིས་མེད་བཏང་ཐོག མང་ཚོགས་ཀྱིས་སྡེ་དམངས་འདེམས་བསྐོའི་རྒྱུན་ཨུ་འདེམས་སྒྲུག་བྱས་ནས། རང་ཉིད་ལ་འདོད་པ་ཡོད་པའི་འོས་མི་འདེམས་བསྐོའི་ཁྲོད་ཞུགས་རྒྱུར་སྐུལ་སློང་གིས། ཞང་དང་རྫོང་ཁག་གི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་དམངས་འཐུས་འདེམས་བསྐོ་བྱ་དགོས་ལ། སྡེ་དཔོན་དང་སྡེ་དམངས་རྒྱུན་ཨུ་འོས་འདེམས་འགྲོ་བཞིན་པའི་ས་ཁུལ་ཁག་ནས་འདེམས་བསྐོ་གྲུབ་མཚམས། དང་བླངས་འོས་མི་རྣམས་ཚགས་འཛུད་ཀྱིས་འོས་འགྲན་ཁྲོད་ཞུགས་རྒྱུ་དང་། སྡེ་དམངས་འདེམས་ཨུ་ངོས་ནས་མཉམ་སྤྱོད་ཀྱི་འདེམས་བསྐོ་ལག་བསྟར་དང་། གཞུང་ཕྱོགས་ཀྱི་འདེམས་བསྐོར་ལྟ་སྐུལ་བཅས་གཅིག་གོ་ཉིས་ཆོད་ཀྱིས། མང་ཚོགས་ལ་འདོད་མོས་ཡོད་པའི་སྡེ་དཔོན་དང་། སྡེ་དམངས་རྒྱུན་ཨུ་འདེམས་དགོས།

     (4) ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༢  ལོ་མཇུག་གི་སྔོན་ལ་བོད་ནང་དུའང་། ཞང་དང་། རྫོང་རིམ་པའི་དམངས་འཐུས་ཀྱི་ལོ་དུས་ཚང་ནས་བསྐྱར་འདེམས་དུས་ཚོད་ཟིན་ཡོད་ལ།   <<འདེམས་བསྐོ་ཁྲིམས་ཡིག >> ལྟར་ན། སྐབས་དེར་བསྐྱར་དུ་འོས་མིར་ལངས་མཁན་གཞུང་ཕྱོགས་འཐུས་མི་རྣམས་ཀྱིས་གོ་གནས་རྩིས་འབུད་དགོས་པ་འཁོད་ཡོད་པ། ཁྲིམས་ཡིག་དེའི་༼ དོན་ཚན་ ༤༣ དང་ ༤༤ གཏན་འབེབས་ལ་གཟིགས ༽དེ་ན་མང་ཚོགས་ཀྱིས་སྡེ་དམངས་འདེམས་བསྐོའི་རྒྱུན་ཨུ་འདེམས་སྒྲུག་གྲུབ་མཚམས། དང་བླངས་འོས་མི་རྣམས་ཚགས་འཛུད་ཀྱིས་འོས་འགྲན་ཁྲོད་ཞུགས་རྒྱུ་དང་། སྡེ་དམངས་འདེམས་ཨུ་ངོས་ནས་མཉམ་སྤྱོད་འདེམས་བསྐོ་ལག་བསྟར་དང་གཞུང་ཕྱོགས་ཀྱི་འདེམས་བསྐོར་ལྟ་སྐུལ་བཅས་གཅིག་གོ་ཉིས་ཆོད་བྱ་རྒྱུ་དང་། སྡེ་དཔོན་དང་སྡེ་དམངས་འདེམས་བསྐོ་རྒྱུན་ཨུ་འདེམས་མེད་པའི་ས་ཁུལ་ནང་། <<འདེམས་བསྐོ་ཁྲིམས་ཡིག >> གཞིར་བཟུང་གཞུང་ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱབ་རྩ་ཡོད་པའི་སྡེ་དཔོན་དང་སྡེ་དམངས་རྒྱུན་ཨུ་གནས་དབྱུང་གིས། མང་ཚོགས་ལ་འདོད་མོས་ཡོད་པའི་དང་བླངས་འོས་མི་དམིགས་འདོན་གྱིས་སྡེ་དཔོན་དང་། སྡེ་དམངས་རྒྱུན་ཨུ་འདེམས་དགོས།

   མཐའ་དོན། བོད་ནང་གི་མང་ཚོགས་ཀྱིས་འདེམས་བསྐོ་རིམ་པ་འདི་གཉིས་བརྒྱུད། གྲོང་གསེབ་རང་སྐྱོང་དང་། མི་སེར་རང་སྟེང་གི་ནུས་པ་མཐོར་འདེགས་བཏང་ཐོག གྷན་ངྷི་ཡིས་དབྱིན་ཇིས་དབང་བསྒྱུར་འོག་རྒྱ་གར་མི་མང་གི་ནང་ཁུལ་འབྲེལ་ལམ་སྲ་བརྟན་བཏང་ནས་གྲོང་གསེབ་རང་སྐྱོང་རྩོད་ལེན་བྱས་ཡོད་ལ། ཕྱོགས་མཚུངས་དམག་ཤུགས་ཀྱི་གཉའ་གནོན་ཡོད་བཞིན་པའི་པྭོ་ལན་ནང་བཟོ་ལས་མནའ་འབྲེལ་གྱིས་གསང་བའི་མ་ལག་རྒྱ་བསྐྱེད་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཐོག་གི་རིམ་པ་འདྲ་མིན་ནང་ལག་འབྲེལ་དམ་ཟབ་ཀྱིས་འབྲེལ་ལམ་བཙུགས་རྗེས། མངོན་གསལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་རྒྱུའི་མགོ་བཙུགས་ཤིང་ཕན་ཚུན་གཅིག་རྒྱབ་གཉིས་ལངས་ཀྱིས། དབང་བསྒྱུར་ཤོག་ཁག་གི་ནུས་པ་གཅོག་པ་དང་ཞན་སར་རྒོལ་བ་སོགས་བྱས་ཡོད། 

མདོར་ན། དང་བླངས་པའི་མཉམ་སྤྱོད་འདེམས་བསྐོ་དང་མཉམ་སྤྱོད་ཆབ་སྲིད་འཐབ་རྩོད་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱ་རྒྱུ་ནི། རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོང་ཐང་གི་སྤྱི་ཆིངས་དང་། << འཛམ་གླིང་མི་དོན་བསྒྲགས་གཏམ >> གཉིས་ཀྱིས་བསྩལ་བའི་དབང་ཆ་ཡིན་ལ།  སྐྱེ་བོ་སྒེར་ལ་མཚོན་ན། ལས་འགུལ་དེ་ནི་མིག་རྒྱང་ལྡན་པའི་ངང་ད་ལྟའི་གནས་སྟངས་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་རྒྱུའི་གསར་གཏོད་ཀྱི་གོ་རིམ་ཡང་ཡིན། 

ཟུར་མཆན།

 [རྒྱ་རིགས་རྩོམ་པ་པོ་ཞའོ་ཅིང་ལགས་ནི། (༡༩༨༩)ལོའི་པེ་ཅིན་སློབ་མའི་ལས་འགུལ་གྱི་ཇུས་འདོན་པ་དང་ལས་འགུལ་པ་གཙོ་གྲས་ཤིག་ཡིན་ལ། སྐབས་དེར་འཛིན་བཟུང་བཙོན་འཇུག་བྱས་ཡོད། ཕྱིས་སུ་ཁོང་བཙན་བྱོལ་ལ་ཕེབས་པ་དང་དེང་སྐབས་དབྱིན་ཇི་རྒྱལ་ས་ལོན་ཌོན་དུ་གཏན་བཞུགས་ཀྱིས་ལས་འགུལ་སྣ་ཚོགས་ནང་མཉམ་ཞུགས་དང་། བོད་དོན་ཐད་རྒྱུན་དུ་དོ་ཁུར་གནང་མཁན་ཞིག་ཡིན་པ་བཅས། ____བསྒྱུར་མཁན་གྱི་གསལ་བཤད ] 

 དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ། 
<< འཛམ་གླིང་མི་དོན་བསྒྲགས་གཏམ >> http://www.un.org/zh/documents/udhr/

《མི་སེར་དང་ཆབ་སྲིད་དབང་ཆའི་སྤྱི་ཆིངས》http://www.un.org/chinese/hr/issue/ccpr.htm

《དཔལ་འབྱོར་དང་།སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རིག་གནས་དབང་ཆའི་སྤྱི་ཆིངས》http://www.un.org/chinese/hr/issue/esc.htm

《 ཀྲུང་ཧ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྡེ་དམངས་རྒྱུན་ཨུད་ཀྱི་རྩ་འཛིགས་སྒྲིག་ཁྲིམས》http://www.gov.cn/flfg/2010-10/28/content_1732986.htm

《ཀྲུང་ཧ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་ཡོངས་དམངས་འཐུས་དང་ས་ཁུལ་འཐུས་མིའི་འདེམས་བསྐོས་ཁྲིམས་ཡིག》http://www.gov.cn/flfg/2010-03/14/content_1555450.htm

[1] རྒྱ་ནག་གི་འདེམས་བསྐོ་ལྟ་ཞིབ参考参考 SHAO,

Jiang, Minkan in China: 1949–89, 188-207,

http://westminsterresearch.wmin.ac.uk/10184/1/Jiang_SHAO.pdf

[2] དཔྱད་ཁུངས་ རྒྱ་ནག་གི་འདེམས་བསྐོ་ལྟ་ཞིབ 参考2011-12年中国选举观察http://wqw2010.blogspot.co.uk/search/label/%E5%9F%BA%E5%B1%82%E9%80%89%E4%B8%BE?updated-max=2012-09-20T22:15:00%2B08:00&max-results=20&start=20&by-date=false

ཡང་ན་དཔྱད་ཁུངས་འདིར་གཟིགས 也看 SHAO, Jiang, Minkan in China: 1949–89, 188-207,

http://westminsterresearch.wmin.ac.uk/10184/1/Jiang_SHAO.pdf