ཚེ་རིང་འོད་ཟེར་གྱིས་བརྩམས། བློ་བཟང་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་བསྒྱུར།
( པེ་ཅིན་དུ་གནས་སྡོད་བོད་ཀྱི་བུད་མེད་རྩོམ་པ་པོ་ཚེ་རིང་འོད་ཟེར་ལགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་བོད་མིའི་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་སྐོར་གྱི་དཔེ་དེབ་༼ མེ་ལྕེའི་ཁྲོད་ཀྱི་བོད།༽ཞེས་པ་དེ་སྐུ་ཞབས་ Kevin Carrico ལགས་ཀྱིས་དབྱིན་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཏེ། ཟླ་འདིའི་ཚེས་ ༡༢ ཉིན་ཨ་རིའི་ནེའུ་ཡོག་དཔེ་དེབ་དཔྱད་ཞིབ་དྲ་བའི་སྟེང་འགྲེམ་སྤེལ་གནང་ཡོད་པ་དང་། གཤམ་གྱི་རྩོམ་ཡིག་འདི་དེབ་དེའི་ནང་གི་བོད་མིའི་རང་སྲེག་གི་སྤྱི་སྡོམ་ལྟ་ཚུལ་དེ་ཡིན། )
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོའི་ཟླ་བ་ ༢ པའི་ཚེས་ ༢༧ ཉིན་ནི་བོད་ལུགས་ཀྱི་ལོ་གསར་ཚེས་པ་གསུམ་པ་འཁེལ་ཡོད། ཉིན་དེ་ནི་རང་ལུས་མེར་སྲེག་བོད་དུ་སླེབས་པའི་ཉིན་མོ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ལོ་དེའི་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོ་ནི་ས་བྱི་ཞི་རྒོལ་ཆེན་མོའི་སྐབས་ཀྱི་དཔའ་བོ་དཔའ་མོ་རྣམས་དྲན་གསོ་ཆེད་དུ་ཚོགས་རྒྱུ་ཡིན་ཡང་རྒྱ་གཞུང་གིས་སྨོན་ལམ་ཚོགས་མི་ཆོག་པའི་བཀོད་ཁྱབ་བཏང་ཟིན་པ་རེད། ཉིན་དེར་རྔ་པ་ཀིརྟི་དགོན་གྱི་གྲྭ་ཀྲ་བྷེ་ལགས་ཀྱིས་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་བཏང་པ་ནས་ད་ལྟའི་བར་ཉུང་མཐར་བོད་མི་གཞན་ ༡༤༥ ལྷག་གིས་རང་ལུས་མེར་བསྲེག་བཏང་ཡོད། འདི་དག་ལས་ ༡༤༡ བོད་ནང་ནས་ཡིན་པ་དང་ལྷག་མ་ ༥ ནི་བཙན་བྱོལ་ནང་ནས་རེད། ད་ལྟ་ཤེས་རྟོགས་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་ལ་གཞིག་ན་བོད་མི་ ༡༢༥ འདས་གྲོངས་སུ་འགྱུར་ཡོད། བོད་ནང་དུ་ ༡༢༢ དང་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་ ༣ བཅས་ཡིན་པ་རེད།
རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གནང་མཁན་ཁྲོད་ཕལ་ཆེ་བ་སྐྱེས་པ་ཡིན་ཡང་བུད་མེད་ཀྱང་ཡོད་པ་རེད། མང་པོ་ཞིག་ནི་བུ་ཕྲུག་ཤུལ་ལ་ལུས་པའི་ཕ་མ་ཡིན་པ་དང་ལོ་ན་ཆེ་ཤོས་དེ་ ༦༤ དང་ཆུང་ཤོས་ ༡༦ རེད། ན་ཚོད་མ་ལོན་པའི་གཞོན་སྐྱེས་བདུན་གྱིས་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་པའམ་སྲེག་ཐབས་བྱས་པའི་རྗེས་གཉིས་འདས་གྲོངས་སུ་ཕྱིན་པ་དང་གསུམ་རྒྱ་གཞུང་གིས་བཀག་ཉར་འོག་གནས་ཚུལ་ཤེས་རྟོགས་མེད་པ་ཆགས་ཡོད། རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གནང་མཁན་ཁྲོད་དུ་མཐོ་རིམ་བླ་སྤྲུལ་གསུམ་དང་དགེ་འདུན་པ་ ༣༩། ཨ་ནེ་ ༨ བཅས་ཡོད། རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གནང་མཁན་མང་ཆེ་ཤོས་ནི་མི་སྐྱ་ཡིན་ཞིང་། ཞིང་པ་དང་འབྲོག་པ་གང་རུང་ནས་ཡིན་པ་ ༢༦ ཡོད་པ་ལས་གཞན་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭའི་སློབ་མ་ལས་བཟོ་བ་ཚོང་ཁང་བདག་པོ་ཤིང་བཟོ་བ། རྩོམ་པ་པོ། ཐང་ག་འབྲི་མཁན། གླ་འཁོར་ཁ་ལོ་བ་དང་དོ་དམ་པ། གཞུང་གི་བགྲེས་ཡོལ་ལས་བྱེད་ཀྱང་ཡོད་པ་དང་། བཙན་བྱོལ་དུ་རང་བསྲེགས་གནང་མཁན་གསུམ་ནི་འཐབ་རྩོད་པ་བཅས་ཚང་མ་བོད་རིགས་ཤ་སྟག་རེད།
དོན་རྐྱེན་འདི་དག་ནི་དུས་ཡུན་ཐུང་ངུའི་ནང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་རྣམ་པ་ལྡན་པའི་དེང་དུས་ཀྱི་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་ལས་འགུལ་ཆེ་ཤོས་སུ་འགྱུར་པ་རེད། འོན་ཀྱང་བོད་ཀྱི་འདས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་དོན་རྐྱེན་འདི་འདྲ་ཞིག་དེ་སྔ་ཁྱོན་ནས་བྱུང་མ་མྱོང་ན། གནས་སྟངས་འདི་འདྲ་ཞིག་ཏུ་ཇི་ལྟར་འགྱུར་བ་ཡིན་ནམ། ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་ནང་བོད་ཀྱི་མི་རབས་གསུམ་པའི་གཞོན་སྐྱེས་རྣམས་ནས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་བཙན་འོག་ལ་དྲག་གནོན་ཚད་ལས་འདས་པ་མྱངས་ཡོད། རྒྱ་གཞུང་གིས་བཙན་གནོན་བྱེད་ཐབས་དེ་ནི་བོད་མི་ཚོའི་ཉིན་རེ་འཚོ་བའི་ཆ་ཤས་ལྔའི་ཐོག་ནས་མཚོན་ཐུབ་སྟེ། དང་པོ། བོད་མིའི་ཆོས་དད་རང་དབང་ལ་བརྩི་མེད་རྡོག་རོལ་བྱས་པ་དང་། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་དག་ལ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་འོག་དྲག་གནོན་བྱས་བཞིན་པ་རེད། ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་པ་མཆོག་གི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་ཐད་ཀྱི་རྙོག་གླེང་ ༡༩༩༥ ལོར་མགོ་བཙུགས་པ་དང་། རྒྱ་ནག་ཕྱོགས་ནས་རང་དགར་ཡང་སྲིད་གསར་པ་བདམས་ཏེ་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་ནས་ངོས་འཛིན་གནང་པའི་པཎ་ཆེན་ཆུང་སྲིད་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་བཀག་ཉར་བྱས་པ་རེད། ཁོང་ནི་འཛམ་གླིང་སྟེང་གི་ཆབ་སྲིད་བཙོན་པ་ལོ་ཆུང་ཤོས་སུ་འགྱུར་པ་རེད། འདི་ལྟར་པེ་ཅིན་ཕྱོགས་ནས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་དང་འབྲེལ་བར་གུན་གསབ་མི་ཐུབ་པའི་དོ་ཕོག་ཆེན་པོ་བཟོས། གཞན། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོར་རྒྱ་གཞུང་གིས་ལྷ་སར་སྐྱེས་འཚར་མ་བྱུང་བའི་དགེ་འདུན་པ་དག་གདན་ས་གསུམ་ནས་ཕྱིར་འཕུད་གཏང་རྒྱུའི་ཐག་གཅོད་ཁྱད་མཚར་ཞིག་བྱས་སྟབས། ལོ་དེའི་ཟླ་བ་གསུམ་པའི་ནང་ངོ་རྒོལ་གཅིག་རྗེས་གཉིས་མཐུད་བྱུང་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོའི་ཞི་རྒོལ་རྗེས་རྒྱ་གཞུང་ནས་རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོ་ཞེས་ཏཱ་ལའི་བླ་མར་མཚན་སྨད་དང་ངོ་རྒོལ་གྱི་ལས་གཞི་དེ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སའི་གཡས་གཡོན་གྱི་དགོན་སྡེ་ཆེ་ཁག་གཙོས་བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་གཞན་པ་དག་གི་ནང་ལའང་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་མུ་མཐུད་སྤེལ་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་པ་རེད། དགོན་སྡེ་དག་ཕུད་པའི་བོད་མི་དཀྱུས་མ་རྣམས་ཀྱི་སྡོད་གནས་ལ་ཡང་རྒྱུན་དུ་དོན་མེད་སྔོག་བཤེར་བྱས་པ་དང་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་སྐུ་པར་སྒྲིག་གཤོམ་བྱས་པ་རྣམས་བཙན་འཕྲོག་བྱས་ཡོད། ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་རྗེས་འབྲང་པ་འགའ་ཁོང་གི་སྐུ་པར་ཉར་པ་ཙམ་གྱིས་བཙོན་འཇུག་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་ཡང་བྱུང་ཡོད།
གཉིས་པ། བོད་ཀྱི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ལ་དོ་ཕོག་ཚབས་ཆེན་གཏོང་བཞིན་པ། རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་འབྲོག་པ་རྣམས་ལ་བཙན་ཤེད་སྒོས་དུས་ཡུན་ཐུང་ངུར་གྲོང་སར་གནས་སྤོ་རུ་བཅུག་པ་དང་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་ལྷག་གི་རིང་འཚོ་གནས་བྱས་པའི་ཁྱིམ་གཞི་རྩ་གཏོར་བྱེད་ཅིང་། རྩྭ་ཐང་དང་ནོར་གནག་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་སོགས་རྩ་བརླག་གཏོང་ཐབས་བྱས་བཞིན་པ་རེད། བོད་ཀྱི་འབྲོག་པ་རྣམས་གནས་སྤོས་ཤུལ་ལ་རྒྱ་རིགས་ལས་ཀ་འཚོལ་མཁན་སྟོང་ཕྲག་མང་པོས་འཕྲུལ་ཆས་དང་འཆར་འགོད་ངེས་ཅན་འོག་རྩྭ་ཐང་དང་གཙང་པོ་སོགས་ལས་གསེར་དང་ཟངས་དངུལ་སོགས་རང་བྱུང་གཏེར་ཁ་སྔོག་གདོན་བྱས་པ་དང་ཆུ་རགས་གསར་རྒྱག་གི་ལས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་སྤེལ་བ་སོགས་གླིང་ཆེན་ཨེ་ཤི་ཡ་ཁྱོན་གྱི་འཐུང་ཆུ་སྦགས་བཙོག་བཟོ་བཞིན་ཡོད། རྫ་ཆུ་དང་འབྲི་ཆུ། ཡར་ཀླུང་གཙང་པོ་བཅས་ཀྱི་སྟོད་བརྒྱུད་ཀྱི་ས་ཆ་དག་ལ་ཆུའི་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་ཕྲད་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་ཡང་འགྱུར་བ་དང་། ལས་གཞི་འདིས་རྐྱེན་བྱས་ཏེ་ཉེ་ལམ་ས་འགུལ་དང་གངས་རུད་ད་དུང་ས་ཉིལ་བ་སོགས་རང་བྱུང་གོད་ཆག་མང་པོ་བྱུང་བཞིན་ཡོད།
གསུམ་པ། བོད་དུ་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ལ་མཐོང་ཆུང་གི་སྲིད་བྱུས་འདྲ་མིན་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ས་ཁུལ་དུ་རྒྱ་གཞུང་ནས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཕྱོགས་ཐད་འགྱུར་བ་བཏང་སྟེ། རྒྱ་ཡིག་ལ་གཞི་རྩའི་གོ་གནས་སྤྲད་པ་དང་བོད་ཡིག་གི་གནས་བབས་ཧ་ཅང་ཞན་པོར་ལུས་ཡོད། སྐད་ཡིག་གི་བསྒྱུར་བཅོས་འདི་ནི་རྒྱ་གཞུང་ནས་འདས་པའི་ལོ་ངོ་དྲུག་ཅུ་ལྷག་གི་རིང་མངོན་འགྱུར་མ་ཐུབ་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཏེ་བོད་རྒྱ་ནག་ཏུ་བསྒྱུར་ཐབས་ཀྱི་ལག་ཆ་གསར་པ་ཞིག་ཏུ་ཁུམས།
བཞི་པ། བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་ལས་གཞི་ཟེར་བ་དང་མ་འཇོག་མཁན་དང་ཕྱི་ཡི་མཐུན་རྐྱེན་གསར་པ་མཁོ་སྤྲོད་སོགས་མིང་འདྲ་མིན་ལ་ཁ་གཡར་ཞིང་དོན་དངོས་སུ་རྒྱ་རིགས་རྣམས་ལ་གཞུང་གི་ཁྲལ་འཇལ་དང་ས་གཞི་དཔལ་འབྱོར་སོགས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ཁོ་ན་སྐྲུན་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོར་གསར་དུ་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་ས་གནས་ཀྱི་ཉེན་རྟོག་པ་རྣམས་བོད་ཁུལ་དུ་གཏན་གཞིས་བྱས་པའི་རྒྱ་ཡི་དམག་སྒར་དང་དམིགས་བསལ་དྲག་དཔུང་ཁག་ནས་ཐད་གཏོང་བྱེད་རྒྱུའི་སྲིད་བྱུས་འདིས། གཅིག་ནས་བོད་ས་ཡོངས་རྫོགས་དམ་དྲག་འོག་གནན་ཐུབ་པ་དང་གཉིས་ཐད་ནས་རྒྱ་རིགས་གྲངས་འབོར་ཕོན་ཆེན་བོད་དུ་གཏན་གཞིས་ཐུབ་པ་བཅས་ས་གནས་བོད་མི་ཚོར་གནོད་ཚབས་ཆེ་བའི་སྲིད་བྱུས་ལག་བསྟར་བྱེད་མུས་ཡིན།
མཐའ་མཇུག་ལ་རྒྱ་གཞུང་གྱིས་བོད་དེ་ཨཱོར་ཝེའི་དེབ་ནང་འགྲེལ་བཤད་(Orwellian)བྱས་པའི་གསང་ཉུལ་སོ་ལྟ་ཁུལ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་བསྒྱུར་ནས་བཞག་ཡོད་དེ། ཐམས་ཅད་དྲ་བ་ཞིག་གི་ནང་བླུགས་ནས་ཡོད་པ་རེད། དྲ་བ་འདིའི་སྣེ་མོ་ནི་གཞུང་ལ་རྙོབ་པ་བྱས་པ་དང་། གསེབ་དག་ནས་ཁྱིམ་མཚེས་ཕན་ཚུན་ཡང་དོགས་མི་བདེ་བའི་གནས་སྟངས་ཐབས་རྡུགས་ལ་འགྱར་ཡོད་ཀྱང་། རྒྱ་གཞུང་གིས་འདི་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཞབས་འདེགས་ལ་ཁ་གཡར་གྱིན་ཡོད། དོན་དངོས་སུ་ལས་ཁུངས་ཆུང་ཆུང་འདི་ཚོས་རྒྱུན་དུ་གཞུང་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་གནང་མཁན་གྱི་ཚོགས་སྡེ་དང་མི་སྒེར་དག་ལ་བལྟ་རྟོག་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། དཔེར་ན། ཆབ་སྲིད་བཙོན་ཟུར་དང་དགོན་སྡེ་གཞན་ནས་ཡིན་པའི་དགེ་འདུན་པ་དང་བཙུན་མ་རྣམས། དེ་བཞིན། དེ་སྔ་དགོན་པ་ནས་ཕྱིར་བུད་ཟིན་པ་རྣམས་ཀྱི་ཉིན་རེའི་འཚོ་བ་སོགས་ལ་སོ་ལྟ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། རྒྱ་གར་བཙན་བྱོལ་ཡུལ་གྲུ་ཁག་ནས་ཕྱིར་ལོག་པའི་བོད་མི་དང་དེ་སྔར་ངོ་རྒོལ་སྐད་འབོད་གང་རུང་ནང་ཞུགས་མྱོང་བའི་བོད་མི་དག་ཀྱང་དྲ་བ་འདིའི་འོག་ཚུད་ཡོད་པ་རེད། གཞུང་གི་དབང་འཛིན་པ་ཚོས་མཁའ་ལ་དྲ་ཐག་དང་ས་ལ་རྙི་ལྟ་བུའི་སྒྲོམ་གཞི་འདི་འདྲ་ཞིག་བེད་སྤྱད་དེ་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་གཏན་ལྷིང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་ཡོད་པ་རེད།
འོ་ན་ལོ་དེར་བོད་ཀྱི་ཕྱི་ལོག་ལ་གནས་ཚུལ་ཅི་ཞིག་བྱུང་བ་རེད་དམ། ལོ་དེའི་ཟླ་བ་ ༣ པའི་ཚེས་པ་ ༡༠ སྟེ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ལོར་བོད་མི་ཡར་ལངས་ཀྱི་དུས་དྲན་ཐེངས་བཞི་བཅུ་ཞེ་དགུ་པའི་གསུང་བཤད་ནང་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གིས་འདི་ལྟར་གསུངས་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༢ ལོ་ནས་བཟུང་ང་ཚོའི་སྐུ་ཚབ་རྣམ་པས་འབྲེལ་ཡོད་རྒྱ་ནག་གི་མགོ་ཁྲིད་ཁག་དང་བོད་དོན་ཐད་གྲོལ་མོལ་ཐེངས་དྲུག་བྱས་ཀྱང་གཞི་རྩའི་གནད་དོན་ཐོག་བཟང་ཕྱོགས་ཀྱི་འབྲས་བུ་གང་ཡང་མ་བྱུང་ཞེས་དང་། ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་རིང་བོད་ནང་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་དྲག་གནོན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་འགྲོ་གི་འདུག་ཅེས་གསལ་ཡོད། ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་ནས་གསུངས་པའི་གཞི་རྩའི་གནད་དོན་ཟེར་བ་དེ་ནི་རྒྱ་གཞུང་ལ་བོད་ཀྱི་ཐོག་བདག་དབང་གང་ཡང་མེད་པ་དང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་ཕྱོགས་ནས་བོད་མིའི་ཡིད་ཆེས་ཐོབ་མི་ཐུབ་པ་དང་བོད་མི་ཚོ་འདོད་བློ་ཁེངས་པའི་སྲིད་བྱུས་ལག་བསྟར་མེད་པ་དེ་རེད། ༧གོང་ས་མཆོག་གི་གསུང་བཤད་དེས་བོད་མི་རྣམས་གཉིད་ལས་སད་དུ་བཅུག་ཡོད་པ་དང་རྒྱ་ནག་དཔོན་རིགས་ཁག་ལ་ཁོང་གིས་ཡིད་ཆེས་མུ་མཐུད་བྱེད་ཐབས་མེད་པ་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་ཡོད། ༧གོང་ས་མཆོག་ནས་བོད་ནང་གི་བོད་མི་ཚོས་ཡུན་རིང་ནས་སེམས་ལ་ཉར་ཡོད་པའི་སྐད་ཆ་སྟེ། བོད་རྒྱ་འབྲེལ་མོལ་ལ་གཞི་རྩའི་ཕན་འབྲས་མ་བྱུང་བ་ཙམ་མ་ཟད་བོད་ནང་གི་གནས་སྟངས་ཇེ་སྡུག་ཏུ་ཕྱིན་པའི་སྐོར་གསུང་བཤད་གནང་དགོས་བྱུང་བ་རེད། ལྷ་སའི་ཉེ་འགྲམ་གྱི་སེ་ར་དགོན་པའི་དགེ་འདུན་པ་དག་ནི་༧གོང་ས་མཆོག་གི་གསུང་བཤད་ཐོས་མཁན་སྔ་ཤོས་གྲས་ཡིན་པ་དང་། ཁོང་ཚོས་དེ་མ་ཐག་༼ང་ཚོ་ཡར་ལངས་བྱ་དགོས་༽ཞེས་ཁག་ཐེག་བྱས་པ་རེད། སེ་རའི་དགེ་འདུན་པ་ཚོས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་དར་འཁྱེར་ནས་རང་དབང་འབོད་ཚིག་སྒྲོག་ཞོར་ངོ་རྒོལ་ཁྲོམ་སྐོར་བྱས་པ་དེ་ནི་རྗེས་སུ་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་གཞན་ཁག་ལ་ཁྱབ་པའི་ངོ་རྒོལ་ལས་འགུལ་དག་གི་སྣེ་ཁྲིད་ལྟ་བུ་འགྱུར་ཞིང་། ཉིན་དེའི་ཕྱི་དྲོར་ལྷ་སའི་ཉེ་འགྲམ་གྱི་དགོན་པ་ཆེ་བ་གསུམ་གྱི་གཅིག་སྟེ། འབྲས་སྤུངས་དགོན་པའི་དགེ་འདུན་པ་བརྒྱ་ལྷག་གིས་ཀྱང་ལྷ་སར་ངོ་རྒོལ་སྐད་འབོད་བྱས་ཡོད། ཉིན་རྗེས་མ་དག་ལ་རྒྱལ་ས་ལྷ་སའི་གཡས་གཡོན་གྱི་དགོན་སྡེ་གཞན་གྱི་དགེ་འདུན་པ་ཚོས་ཀྱང་སྐད་འབོད་ལ་མཉམ་ཞུགས་གནང་ཡོད།
ལས་འགུལ་འདི་དག་བྱུང་བའི་རྗེས་སུ་ངོ་རྒོལ་གྱི་རྣམ་པ་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ་དང་དུས་ཡུན་ཐུང་ངུར་བོད་ས་གཞན་ལ་ཡང་ཁྱབ་གདལ་ཕྱིན་པ་རེད། རྒྱ་ནག་གཞུང་ངོས་ནས་གསར་འགྱུར་དྲ་ལམ་འདྲ་མིན་ཐོག་བོད་མིའི་ཞི་རྒོལ་ལ་གསུམ་པའི་བཅུ་བཞིའི་དོན་རྐྱེན་ཞེས་ཁ་བྲལ་དང་ཀླ་ཀློ་སོགས་ཀྱི་མིང་འདྲ་མིན་འདོགས་གང་ཐུབ་བྱས་ཏེ། དྲག་པོའི་རྡུང་རྡེག་གི་སྲིད་བྱུས་ཡོད་ཚད་བོད་མི་ཞི་རྒོལ་བ་རྣམས་ཀྱི་ནོར་འཁྲུལ་དུ་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་དང་། བོད་དུ་དྲག་ཆས་དམག་མི་འབོར་ཆེན་བཏང་སྟེ། དྲག་གནོན་དང་དོ་དམ་ཞིབ་བཤེར་སོགས་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་རེད། གསང་ཁུང་གང་སར་གློག་བརྙན་པར་ཆས་བཞག་སྟེ། བོད་དེ་ཕྱོགས་མཚམས་ངེས་མེད་ཀྱི་བཙོན་ར་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བ་རེད། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དྲག་གནོན་སྲིད་བྱུས་ལག་བསྟར་བྱས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་ངོ་རྒོལ་སྐད་འབོད་བྱེད་མཁན་གྱི་བོད་མི་འཐབ་རྩོད་པ་ཚོའི་སྐྱོན་དུ་རློམ་པའི་ལྟ་ཚུལ་དེ་ནི། སྦྱིན་བདག་གིས་གཡོག་པོ་ཁ་ལ་མི་ཉན་ཟེར་ནས་ཉེས་རྡུང་གཏོང་བ་དང་གཉིས་སུ་མ་མཆིས། ང་ཚོས་ཁ་ཕྱོགས་འདི་འདྲ་ཞིག་ནས་འཇིག་རྟེན་ལ་བལྟ་བ་ཡིན་ན་གཡོག་པོ་ནི་ནམ་ཡང་གཡོག་པོ་ཞིག་ཏུ་ལུས་རྒྱུ་ཡིན་པ་ཐེ་ཚོམ་དང་བྲལ་ཟིན།
དགེ་འདུན་པ་རྣམས་ནི་ས་བྱི་ཞི་རྒོལ་ཆེན་མོའི་ཆ་ཤས་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་པ་ནང་ལྟར་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་ཀྱིས་ངོ་རྒོལ་ལས་འགུལ་སྤེལ་མཁན་གཙོ་བོ་དེ་ཡང་ཆགས་པ་རེད། རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གནང་མཁན་དང་པོ་ ༡༣ ཆ་ཚང་དགེ་འདུན་པ་ཡིན་པ་དང་། འདི་དག་གི་ཁྲོད་གཞུང་གི་མགོ་ཁྲིད་ཚོས་རང་རང་གི་དགོན་སྡེ་ལས་ཕྱིར་བུད་བཏང་ཟིན་པའི་དགེ་འདུན་པ་ཡང་ཡོད། དེ་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༡ ལོའི་ཟླ་བ་ ༡༢ པའི་ནང་བོད་མི་མི་སྐྱ་ཞིག་གིས་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གནང་སྟེ་ལས་འགུལ་འདི་གཞི་རྒྱ་ཆེ་རུ་སོང་བ་རེད།
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༢ ལོའི་ཟླ་བ་ ༡ པོ་ནས་ ༣ པའི་བར་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གནང་མཁན་ཁྱོན་ ༢༠ བྱུང་བ་ནས་ ༡༥ ནི་དགེ་འདུན་པ་ཡིན་ཡང་། ལོ་དེའི་ཟླ་བ་ ༤ པ་ནས་ ༩ པའི་བར་གྱི་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གནང་མཁན་ཕལ་ཆེ་བ་མི་སྐྱ་ཤ་སྟག་ཡིན་པ་རེད། རྗེས་ཀྱི་ཉིན་ ༧༠ ཙམ་ལ་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གནང་མཁན་ཁྱོན་ ༥༠ བྱུང་བ་ནས་ ༤༣ མི་སྐྱ་ཡིན་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༣ ལོར་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གནང་མཁན་ ༢༨ བྱུང་བ་ནས་ ༡༦ མི་སྐྱ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༤ ལོར་རང་བསྲེག་གནང་མཁན་ ༡༡ བྱུང་བ་ནས་ ༧ མི་སྐྱ་ཡིན་ཞིང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༥ ལོའི་ལོ་ཕྱེད་ནང་ཚུན་རང་བསྲེག་གི་དོན་རྐྱེན་ ༦ བྱུང་བ་ནས་ ༤ མི་སྐྱ་ཆགས་ཡོད་འདུག རིམ་པས་བཟང་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ཞིག་ལ་རེ་བ་བྱས་ཏེ་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་འཚོ་ཐབས་མི་གཅིག་པའི་བོད་མི་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གཏོང་མཁན་ཇེ་མང་དུ་ཕྱིན་པ་རེད།
འདས་པའི་ལོ་དྲུག་ལྷག་གི་རང་སྲེག་དོན་རྐྱེན་ལ་ཕྱི་བལྟས་བྱས་སྐབས། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༢ ལོའི་ཟླ་ ༡༡ པ་དེ་ནི་རང་སྲེག་གི་ལས་འགུལ་མང་ཤོས་ཐོན་པའི་ཟླ་བ་ཞིག་དང་། ཟླ་བ་དེར་སྐྱེས་ཕོ་མོ་དང་ལོ་ན་རྒན་གཞོན་དབྱེར་མེད་ཀྱི་བོད་མི་ ༢༨ ཀྱིས་ངོ་རྒོལ་གྱི་རྣམ་པ་ཆེས་མཐའ་མ་དེ་སྤྱད་དགོས་བྱུང་བ་རེད། དེའི་འཕྲོར་ལོ་དེའི་ཟླ་བ་ ༣ པའི་ནང་རང་སྲེག་གི་ལས་འགུལ་མང་ཤོས་བྱུང་ཡོད། བོད་མི་ ༡༡ ཡིས་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གནང་པ་རེད། དེའི་ཁྲོད་ཀྱི་བོད་མི་ ༦ ནི་དགེ་འདུན་པ་དང་ལྷག་མ་རྣམས་ནི་སློབ་ཆེན་སློབ་མ་དང་བྱིས་པ་ཆུང་ཆུང་ཤུལ་ལ་ཡོད་པའི་ཕ་མ་རེད། ཆེད་མངགས་དུས་ཚོད་འདི་འདྲར་བོད་མི་ཚོས་རང་སྲེག་ལས་འགུལ་སྤེལ་བར་རྒྱབ་ལྗོངས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཏན་ཏན་ཡོད་སྲིད་པ་རེད། འདི་ནས་བོད་མི་ཚོའི་དགོས་འདུན་དང་དམིགས་ཡུལ་དངོས་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་རྒྱུར་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཡོང་ངེས་རེད།
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༢ ལོའི་ཟླ་ ༣ པར་ཕྱི་བལྟས་ཤིག་བྱས་ན། ཕྱི་ཟླ་ ༣ པ་དེ་ནི་བོད་ནང་ཆབ་སྲིད་ཐོག་དམ་དྲག་ཆེན་པོ་ཡོད་པའི་ཟླ་བ་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པ་རེད། དཔེར་ན། ཟླ་བ་ ༣ པའི་ཚེས་པ་ ༥ ཉིན་མོར་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩ ལོར་ལྷ་སར་བྱུང་བའི་བོད་མིའི་གྱེན་ལངས་ཉིན་མོར་སྲུང་གཙི་ཞུ་བཞིན་པ་དང་། ཉིན་དེར་གཟའ་འཁོར་ཁ་ཤས་རིང་ངོ་རྒོལ་རྔམ་སྟོན་བྱེད་མཁན་གྱི་བོད་མི་ཞི་བའི་འཐབ་རྩོད་པ་རྣམས་ལ་རྒྱ་གཞུང་གི་དྲག་ཆས་ཉེས་རྟོགས་པས་སྔོན་བརྡ་གང་ཡང་མེད་པར་མེ་མདའ་བརྒྱབ་ཡོད། ཕྱི་ཟླ་ ༣ པའི་ཚེས་པ་ ༡༠ ཉིན་ནི་བོད་མིའི་གྱེན་ལངས་ཉིན་མོ་སྟེ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ལོར་བོད་མི་ཚོས་ལྷ་སར་རྒྱ་གཞུང་ལ་ཡར་ལངས་དང་༧གོང་ས་མཆོག་རྒྱ་གར་དུ་སྐྱབས་བཅོལ་ལ་ཕེབས་པའི་དུས་དྲན་ཉིན་མོ་འཁེལ་ཡོད། ཕྱི་ཟླ་ ༣ ཚེས་ ༡༤ ཉིན་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོར་རང་སྲེག་ལས་འགུལ་མགོ་འཛུགས་ཀྱི་དུས་དྲན་ཉིན་མོ་དང་། ཕྱི་ཟླ་ ༣ ཚེས་ ༡༦ ཉིན་ནི་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོའི་རྔ་པའི་ཞི་རྒོལ་བ་ཚོར་དྲག་གནོན་བྱས་པའི་དུས་དྲན་རེད། དེའི་ཁར་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༩ ལོ་ནས་བཟུང་སྟེ། ཕྱི་ཟླ་ ༣ པའི་ཚེས་ ༢༨ ཉིན་ནི་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་རྟག་ཏུ་འུད་སྒྲོག་བྱེད་བཞིན་པའི་བོད་ཀྱི་ཞིང་བྲན་ལམ་ལུགས་མེད་པར་བཏང་བའི་ཉིན་མོར་གཞུང་འབྲེལ་ངལ་གསོ་དང་བོད་ཞི་བས་བཅིངས་བཀྲོལ་ཞེས་པ་རྗེས་དྲན་བྱ་དགོས་པ་རེད། བོད་མི་ཚོར་མཚོན་ན་ཟླ་བ་ ༣ པ་དེ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གལ་གནད་ཅན་གྱི་དུས་ཚོད་ཅིག་ཆགས་ཡོད་པ་དང་། སྒོས་སུ་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཕྱོགས་ནས་ཆབ་སྲིད་དམ་དྲག་ཅན་གྱི་ཁོར་ཡུག་སྐྲུན་བཞིན་ཡོད་སྟབས། ཟླ་བ་ ༣ པ་ནམ་ཡིན་ལ་བོད་ནང་ངོ་རྒོལ་སྐད་འབོད་གང་བྱུང་ཡང་རྒྱ་ནག་དབང་འཛིན་པ་ཚོར་ཐད་ཀར་འགན་འཁྲི་ཡོད་པ་རེད། མ་གཞི་ཟླ་བ་ ༣ པ་ནི་ལོ་ལྟར་བོད་མི་ཚོས་ངོ་རྒོལ་གྱི་ལས་འགུལ་མང་ཤོས་སྤེལ་དུས་ཤིག་ཏུ་འགྱུར་ཡོད་པ་རེད།
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༢ ལོའི་ཟླ་བ་ ༡༡ པར་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་ཀྱི་ལས་འགུལ་ཚད་མཐོ་ཤོས་སུ་སླེབས་ཡོད་པ་དེ་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་གཞུང་གི་སྐབས་ ༡༨ པའི་ཚོགས་ཆེན་དང་དུས་གཅིག་ལ་འཁེལ་བ་རེད། དུས་ཚོད་འདི་ནི་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་དཔོན་རིགས་འཕོ་འགྱུར་བྱེད་པའི་དུས་ཚོད་ཅིག་ཡིན་པ་དང་། བོད་མི་ ༢༨ ཐམ་པས་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་བྱས་པ་རེད། འདི་དག་ལས་བོད་མི་ ༩ ཡིས་ཚོགས་ཆེན་གྱི་ཉིན་སྔ་མ་དེ་རང་ལ་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་ལས་འགུལ་སྤེལ་ཡོད། ཆབ་སྲིད་ཐོག་གལ་གནད་ཆེ་བའི་དུས་ཚོད་འདི་འདྲ་ཞིག་ལ་མངོན་གསལ་དང་གོ་རྒྱུ་ལྡན་པའི་རང་སྲེག་གི་ལས་འགུལ་འདིས་ཡང་སྙིང་ཅི་ཞིག་མཚོན་ཐབས་བྱས་ཡོད་ཟེར་ན། རྒྱ་ནག་གི་མགོ་ཁྲིད་གཞོན་པ་རྣམས་ལ་བོད་ཐོག་འཛིན་པའི་སྲིད་བྱུས་ལ་འགྱུར་བ་དགོས་པའི་རེ་འབོད་བྱས་པ་རེད། རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་དེ་ནི་འགྱུར་བ་དེ་འདྲ་ཞིག་མངོན་འགྱུར་ཡོང་ཆེད་རེད། རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་ལས་འགུལ་ལ་རྒྱུས་ལོན་ཡོང་བར་དོན་གནད་འདིར་བསམ་གཞིག་ནན་པོ་བྱ་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་གནད་ཆེ།
རྒྱལ་སྤྱིའི་གསར་འགོད་པ་དག་གིས་ང་རང་ལ་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་སྐོར་གྱི་བཅར་འདྲི་བྱས་སྐབས། ངས་རྟག་ཏུ་རང་སྲེག་ལས་འགུལ་འདིར་མི་ཚོས་གོ་ལོག་ཐེབས་བཞིན་པའི་གནད་དོན་ཞིག་གི་ཐོག་ཡང་ནས་བསྐྱར་དུ་གསལ་བཤད་བརྒྱབས་ཡོད། རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་ལས་འགུལ་འདི་ནི་རང་ཤི་བྱས་པ་དང་གཅིག་མཚུངས་གཏན་ནས་མ་རེད། ལས་འགུལ་འདི་ནི་འུ་ཐུག་པའི་རྣམ་པ་ཞིག་ཀྱང་དེ་བས་མ་རེད། རང་སྲེག་གི་ལས་འགུལ་འདི་ནི་བློས་གཏོང་ཆེན་པོ་ཞིག་དང་། རང་དབང་གི་བཅོས་བསྒྱུར་ལ་རེ་བ་བྱས་པའི་རྣམ་པ་མཐོ་ཤོས་ཞིག་རེད། རང་སྲེག་གི་ལས་འགུལ་འདིར་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྲེལ་བཤད་ལ་མགོ་འཁོར་ནས་བསྡད་ན་མི་འགྲིག ལས་འགུལ་འདིའི་མཇུག་འབྲས་ནི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཐོག་ནས་ངེས་པར་དུ་ཐག་གཅོད་ཐུབ་པ་བྱ་དགོས། བོད་མཐོ་སྒང་འདིར་བྱུང་བའི་མེ་ལྕེ་རེ་རེས་མི་རིགས་ལ་དྲག་གནོན་དང་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་མཚོན་ཐུབ་པ་དང་དེ་དག་ལ་མ་བཟོད་པའི་རྣམ་འགྱུར་ཞིག་རེད། མུན་ནག་ཁྲོད་ལུས་པའི་བོད་ཡུལ་གྱི་མེ་ལྕེ་རེ་རེ་ནི་རང་དབང་གི་འོད་ཟེར་ལ་རེ་བསྙེག་གིས་སྦར་བའི་སྒྲོན་མེ་རེ་རེ་ཡིན། འདི་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོའི་ཞི་རྒོལ་ཆེན་མོའི་མུ་མཐུད་དང་ལོ་དེའི་ཟླ་བ་ ༣ པར་ཁག་ཐེག་བྱས་པའི་༼ང་ཚོ་ཡར་ལངས་བྱ་དགོས་༽ཞེས་པའི་དམ་བཅའ་དེའི་རྗེས་མཐུད་པ་ཡིན།
རང་སྲེག་གི་ལས་འགུལ་འདི་ལ་རང་ཤི་བྱས་པ་རེད་ཅེས་ངན་དམོད་བྱེད་མཁན་ནམ། ཡང་ན། རང་སྲོག་རང་ལྕེབ་སོགས་ཀྱི་ཤི་སྟངས་འགྲིག་ནོར་གྱི་གླེང་སློང་བྱས་པ་ནི་རང་སྲེག་གི་ལས་འགུལ་འདིར་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྲེལ་བཤད་བྱས་པ་ཞིག་རེད། ང་ཚོས་འདི་ལྟ་བུའི་ཆེད་མངགས་གོ་དོན་ལོག་འགྲེལ་བྱེད་མཁན་དག་ནི་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་གསར་འགྱུར་ཁྱབ་བསྒྲགས་ནང་ཡང་ཡང་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད། དེ་སྔ་བླ་མ་ཚད་ལྡན་ཞིག་གིས་ང་རང་སྒེར་ལ་ཁ་གསལ་པོའི་ངང་བརྗོད་གསལ་ལ། རང་ལུས་མེར་སྲེག་གི་དོན་རྐྱེན་འདི་དག་ནི་ནང་ཆོས་ནས་སྟོན་པའི་སྲོག་གཅོད་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་ནང་མི་ཚུད་པ་དང་། འདི་དག་ནི་ཕྱོགས་གང་ས་ནས་བལྟས་ཀྱང་ནང་ཆོས་དང་རྒྱབ་འགལ་འགྲོ་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་རེད། བོད་མི་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གནང་མཁན་རབ་བྱུང་དང་མི་སྐྱ་གང་ཡིན་རུང་རང་དོན་གྱི་ཀུན་སློང་གཏན་ནས་མེད། དོན་དངོས་སུ་ལས་འགུལ་འདི་དག་ནི་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་བོད་མིའི་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་སླད་དུ་ཁོ་ན་ཡིན། རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་གཏོང་མཁན་གྱི་བོད་མི་ཚོ་ནི་གཞན་གྱི་ཆེད་དུ་རང་ཉིད་བློས་གཏོང་ཐུབ་པའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དང་གཉིས་སུ་མེད། ཁོང་ཚོ་ནི་མེ་ལྕེ་ཁྲོད་འདས་གྲོངས་སུ་འགྱུར་པའི་ཕུལ་བྱུང་ཕེ་ནི་སིའི་(Phoenixes)སྐྱེས་བ་ཞིག་དང་ཁྱད་མེད།
མ་རྩོམ་གྱི་འབྲེལ་ཐག http://www.nybooks.com/daily/2016/01/11/why-are-tibetans-self-immolating/
