ད་ལོ་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ཡུལ་ལུང་ ༡༦༧ ཙམ་གྱི་དམངས་གཙོའི་གནས་བབ་ལ་ཉམས་ཞིབ་བྱས་པའི་གྲུབ་དོན་ལྟར་ན། རྒྱ་ནག་ནི་ཨང་རིམ་ ༡༣༦ པ་དང་། སྐར་གྲངས་ ༣།༡༤ ལས་ལོང་མེད་པ་དང་། རྒྱ་ནག་གི་མཛའ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་བྱང་ཀོ་རི་ཡ་ནི་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་ཨང་པོ་དེ་ཆགས་ཡོད་པ་རེད།
ཉེ་ལམ་དབྱིན་ཡུལ་གྱི་༼ དཔལ་འབྱོར་རིག་པ་བ ༽(Economist Intelligence Unit) ཞེས་པའི་དུས་དེབ་རྩོམ་སྒྲིག་ཁང་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༠ ལོའི་འཛམ་གླིང་གི་དམངས་གཙོའི་གནས་བབ་ལ་ཉམས་ཞིབ་ཐེངས་གསུམ་པ་དེ་བྱས་ཡོད་པ་དང་། ཐེངས་འདིའི་ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་རྒྱལ་ཁབ་དང་ས་ཁུལ་ཁག་ ༡༦༧ ཙམ་ཚུད་ཡོད་འདུག ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་གནད་དོན་གཙོ་བོ་ ༥ བཟུང་ཡོད་ཅིང་། དེ་དག་ནི་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་འོས་བསྡུའི་ལམ་ལུགས་དང་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་རང་དབང་། གཞུང་གི་སྲིད་བྱུས། གཞུང་དམངས་མཉམ་རུབ། ཆབ་སྲིད་རིག་གནས་བཅས་ཡིན་ཞིང་། སྤྱི་ཡོངས་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་དམངས་གཙོ་དང་འབྲེལ་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ཀྱི་གནད་དོན་རིགས་ ༦༠ ཙམ་ལ་ཉམས་ཞིབ་ཀྱིས་སྤྱི་སྡོམ་གྱི་སྐར་གྲངས་བརྒྱབ་ཡོད་འདུག
ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་ལྟར་ན། རྒྱ་ནག་ནི་ཨང་རིམ་ ༡༣༦ པ་དང་། སྐར་གྲངས་ ༣།༡༤ ལས་ལོང་མེད་པ་དང་། རྒྱ་ནག་གི་མཛའ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་བྱང་ཀོ་རི་ཡ་ནི་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་ཨང་པོ་དེ་ཆགས་ཡོད་འདུག རྒྱ་ནག་གི་དམིགས་བསལ་སྲིད་འཛིན་ས་ཁུལ་ཧོང་ཀོང་ནི་ཨང་རིམ་ ༨༠ བ་དང་། སྐར་གྲངས་ ༥་༩༢ ལས་ལོང་མེད་སྟབས། ཐེ་ཝན་དང་རྒྱ་གར། ཤི་རི་ལན་ཁ། ཐེ་ལན་ཌི། ཧིན་རྡི་ཉི་ཞི་ཡ། མ་ལེ་ཞི་ཡ་སོགས་ལས་སྐྱོ་བ་ཆགས་ཡོད། ཉམས་ཞིབ་འདིའི་ཁྲོད་དམངས་གཙོ་ཚད་མཐོ་ཤས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་རྩེ་ཕུལ་གསུམ་ནི། ཡུ་རོབ་གླིང་གི་ནོར་ཝེ་དང་ཨེ་སི་ལན་ཌི། ཌེན་མག་གསུམ་ཡིན་ཞིང་། ཨེ་ཤ་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལས་རྩེ་ཕུལ་གཉིས་ནི། ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ་ཨང་རིམ་ ༢༠ དང་། ཉི་ཧོང་ཨང་རིམ་ ༢༢ བཅས་ཆགས་ཡོད་འདུག
སྐར་གྲངས་རྒྱག་སྟངས་ནི་ ༠ ནས་ ༡༠ ཡིན་ཞིང་། སྐར་གྲངས་ ༨ ནས་ ༡༠ བར་ནི་དམངས་གཙོ་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་། སྐར་གྲངས་ ༦ ནས་ ༧་༩ བར་ནི་དམངས་གཙོའི་ཚད་དམའ་ཤོས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས། སྐར་གྲངས་ ༤ ནས་ ༥་༩ བར་ནི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་སྤྱི་ཚོགས། སྐར་གྲངས་ ༤ ལས་ཟེགས་པ་ཡིན་ན་སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད་འདུག ཨེ་ཤ་ཡའི་ཡུལ་ལུང་ཁག་ནས་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ་དང་ཉི་ཧོང་ནི་དམངས་གཙོ་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གྲས་སུ་ཚུད་ཡོད་པ་དང་། ཧོང་ཀོང་ནི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་རྙོག་འཛིང་ཅན། རྒྱ་ནག་ནི་མཐའ་གཅིག་ཏུ་སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་དེ་ཆགས་ཡོད་འདུག
དུས་དེབ་དེའི་ཞིབ་འཇུག་སྙན་ཐོའི་ནང་། རང་དབང་འདྲ་མཉམ་གྱི་འོས་འདེམས་ནི་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ཆ་རྐྱེན་ཡིན་ལ། ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་མེད་པ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ལ་འགན་མི་འཁྱེར་བའི་སྲིད་གཞུང་ནི་དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཡང་དག་ཅིག་ཆགས་མེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༤ ལོར་འཛམ་གླིང་ཧྲིལ་བོར་དམངས་གཙོའི་མཐོ་རླབས་ཐེངས་གསུམ་པ་དེ་འཕྱུར་ཡོད་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༩ ལོར་འཇར་མན་གྱི་བྷར་ལེན་རྩིག་གྱང་གཏོར་བའི་རྗེས། འཛམ་གླིང་ནང་དམངས་གཙོ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གོམ་འགྲོས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གྱུར་ཡོད། དུས་སྐབས་དེར་འཛམ་གླིང་གི་མི་འབོར་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་གྱིས་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་འོག་རང་དབང་གི་འཚོ་བ་རོལ་ཐུབ་པར་གྱུར་ཡོད། ཡིན་ནའང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོའི་རྗེས་སུ་རྒྱལ་སྤྱི་རང་བཞིན་གྱི་ཐོག་ནས་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་གནས་བབ་ཉམས་ཆག་ཏུ་འགྱུར་མགོ་ཚུགས་ཡོད། ཅེས་བརྗོད་འདུག
སྙན་ཐོ་དེར་མུ་མཐུད་དུ་བསྟན་དོན། འཛམ་གླིང་ཡོངས་སུ་བརྡ་འཕྲིན་དྲ་བ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་ལ་བརྟེན་ཏེ། རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་མི་དམངས་ཀྱི་གནས་སྟངས་ཤེས་རྟོགས་ཐད་ཕན་ཐོག་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། དེ་བཞིན། ཨེ་ཤ་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་དམངས་གཙོ་དང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཐད། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོག་ཀྱིས་དོ་སྣང་དང་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་མགོ་བརྩམས་ཡོད་ཀྱང་། སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་ཁག་གིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་བརྡ་ལན་དེར་སྣང་མེད་དུ་བཞག་ཡོད་ལ། དེ་དག་ཁྲོད་ཀྱི་སྡིག་ཤོས་དེ་རྒྱ་ནག་དང་འབར་མ་གཉིས་ཆགས་ཡོད། དཀའ་རྙོག་འདི་དག་ཐད་ཨེ་ཤ་ཡ་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཙོ་གཞོན་པ་ཇེམ་མེ་རྫེའུ་ (Jamie – Metz ) ལགས་ཀྱིས་ཀྱང་། རྒྱ་གཞུང་གིས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་རྒྱབ་འགལ་བྱེད་མཁན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་ཚོང་ལས་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ། ཁོ་ཚོའི་ཚུལ་མིན་གྱི་བྱེད་བབས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པར་བརྟེན། རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་སྲུང་སྐྱོབ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་གནོན་ཤུགས་སྤྲད་དེ། དམངས་གཙོ་ཡར་རྒྱས་ཡོངས་ཐབས་ལ་འབད་བརྩོན་གནང་བཞིན་པར་འགོག་རྐྱེན་བཟོས་ཏེ། གྲུབ་འབྲས་གང་ཡང་ཐོན་བཅུག་མེད་པ་རེད། ཅེས་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་ཡོད།
གསར་འགོད་པ། ཚེ་རིང་རྒྱལ།
