ཚབས་སྐྲན་ཞེས་པ་གང་ཡིན་ནམ།

——ཚབས་སྐྲན་(endometriosis)ཞེས་པ་གང་ཡིན་ནམ།

རྩོམ་པ་པོ། ཨེ་མི་གྷི་རན་ཊི།

བོད་སྒྱུར་ཞུ་མཁན། སྨན་པ་ཐུབ་བསྟན་དཔལ་ལྡན།

Women often find their pain symptoms being dismissed (Credit: BBC/Alamy)

བུད་མེད་བརྒྱ་ཆ་བཅུ་ཙམ་ལ་ནད་འདི་ཡོད་པ་ཚོད་དཔག་བྱས་ཡོད་ཅིང་ནད་འདིས་བཟོད་དཀའ་བའི་ཟུག་གཟེར་ཡང་སློང་སྲིད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་། ནད་གཞི་འདིའི་སྐོར་ཉམས་ཞིབ་དང་གོ་རྟོགས་ཞན་ཞིང་ད་དུང་ཡང་སེང་དྲག་གི་བཅོས་ཐབས་ཤིག་རྙེད་མེད།

ང་ལོ་བཅུ་བཞི་ཙམ་ལ་བསླེབས་དུས་ང་ལ་ན་ཟུག་ཆེ་བའི་ཟླ་མཚན་བབས་འགོ་ཚུགས་སོང་། ང་སློབ་གྲྭར་འགྲོ་དུས་དྲོད་ལྡན་གྱི་རས་ལྷེབ་དེ་འདྲ་གོན་ནས་ཉིན་མོ་དེ་ན་ཟུག་མེད་པར་འཁྱོལ་ཐབས་བྱས་པ་ཡིན། སྐབས་རེར་དེས་ཕན་ཐོགས་བྱུང་། ཡིན་ནའང་སྐབས་རེར་ང་སྨན་ཁང་གི་ནད་པ་སྒུག་སའི་ལྟེབ་ཆགས་ཉལ་ཁྲིའི་སྟེང་དུ་ན་ཟུག་གི་སྡུག་བསྔལ་དྲག་པོའི་ནང་དུ་འགྲིལ་ལོག་རྒྱག་ནས་ལྷག་མྱོང་ཡོད། དེ་འདྲའི་སྐབས་སུ་སྣེ་ལེན་པ་དེ་ཅི་བྱེད་མེད་པར་ལུས་འགྲོ་གང་ཡིན་ཟེར་ན་ངའི་རྒྱུ་ལྷག་ནི་སྔར་ནས་བཏོན་ཟིན་ཡོད།

དེ་འདྲའི་ན་ཟུག་དང་བཅས་ལོ་ངོ་བཅུའི་རྗེས་སུ་ཐ་མ་དེར་ང་ལ་ཚབས་སྐྲན་གྱི་ནད་གཞི་དེའི་བརྟག་དཔྱད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་དུ་ཚུད། ཡིན་ན་ཡང་ངའི་གནས་སྟངས་ནི་སྔར་ལས་སྟབས་བདེ་རུ་འགྲོ་ཡག་ཕར་ཞོག ངས་སྨན་པ་མང་པོ་ལ་བསྟེན་གཏུག་བྱས་པ་ལས་ཤེས་ཐུབ་པ་ནི་ནད་གཞི་འདི་ལ་ད་དུང་ཡང་རྒྱུས་མངའ་ཞན་པ་དང་ནད་གཞི་འདིའི་རྟགས་དཔྱད་དང་བཅོས་ཐབས་ནི་རྙོག་འཛིང་ཆེ་ཞིང་ཚེ་གང་པོར་མྱང་དགོས་པའི་བཀའ་སྡུག་ཅིག་ཡིན་པ་དེ་རེད།

ཚབས་སྐྲན་ནི་ཟླ་མཚན་དང་འབྲེལ་བའི་མོ་ནད་ཅིག་སྟེ་མངལ་གྱི་སྐྱི་པགས་ཀྱི་ཕུང་གྲུབ་དང་ཆ་འདྲ་བའི་ཕུང་གྲུབ་གནས་གཞན་དཔེར་ན་མངལ་གྱི་སྦུ་གུ་གཉིས་དང་། ཚང་ར། རྒྱུ་སྨད། མོ་མཚན། རྒྱུ་མ་ལ་སོགས་པར་བསགས་ཤིང་འདྲིལ་ནས་སྡོད་ཀྱི་ཡོད། ཆེས་ཉུང་བའི་གནས་སྟངས་འགའ་རེའི་ནང་ཕུང་གྲུབ་དེ་དག་གློ་བ་དང་། མིག རྒལ་ཚིགས། ཀླད་པ་ལ་སོགས་པར་ཡོད། དོན་དངོས་ཐོག ལུས་ཀྱི་ཆ་ཤས་གཅིག་ཁོ་ནའི་ནང་དུ་ཕུང་གྲུབ་འདྲིལ་རོ་དེ་དག་རྙེད་མེད་ས་ནི་མཚེར་པ་ཡིན། ནད་རྟགས་སུ་གཟེར་དྲག་པོ་དང་། མཚམས་རེར་བཟོད་མི་ཐུབ་པའི་གཟེར་ཟུག ཚང་རའི་གནས་སུ་གཟེར་བ། ལུས་ངལ་བ་དང་ཟླ་མཚན་ཕོན་ཆེན་འབབ་པ་སོགས་ཡོད།

སྤྱིར་ནད་གཞི་འདི་ལས་ཀྱང་རྒྱུན་མངའ་ཞན་ཞིང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྒྱབ་རྟེན་མེད་པ་དང་ཉམས་ཞིབ་ཆེས་ཉུང་བ་བྱས་པ་དེ་འདྲ་ཡོད་ཀྱང་། དེ་དག་ལས་ཚབས་སྐྲན་གྱི་ནད་འདི་བཞིན་གྱི་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེན་པོ་མེད། ནད་འདིས་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོར་བུད་མེད་དུང་ཕྱུར་ ༡༧༦ ཙམ་ལ་གནོད་འཚེ་ཕོག་བཞིན་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་གཞན་དག་ལྟར་ཨ་རིའི་ནང་དུ་སྐྱེད་ལོའི་ནང་ཚུད་ཡོད་པའི་བེུད་བཅུ་ཡི་ནང་ནས་གཅིག་ལ་ནད་འདི་ཕོག་ཡོད་པ་ཚོད་དཔག་བྱས་ཡོད་ཅིང་ནད་གཞི་འདི་ལ་ལོ་ལྟར་ཨ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་དྲུག་ཙམ་གྱིས་དཔལ་འབྱོར་རྒྱབ་རྟེན་འབྱོར་གྱི་ཡོད། གཉིད་ཀྱི་ཉམས་ཞིབ་གཅིག་པུ་ལ་གྲངས་ཀ་དེའི་ལྡབ་ལྔ་བཅུ་ལས་མང་བའི་དཔལ་འབྱོར་རོགས་རམ་རག་གི་ཡོད་པ་རེད།

ཟུག་གཟེར་ནི་ཚབས་སྐྲན་གྱི་ནད་དེའི་འབྲས་བུ་གཅིག་པུ་དེ་མིན། རྒྱལ་ཁབ་བཅུ་ཡི་ནང་དུ་ཉམས་ཞིབ་ཅིག་བྱས་པ་ལས་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བ་ནི་ནད་དེ་ཕོག་པའི་ནད་པ་རེ་རེའི་འཕྲོད་བསྟེན་དང་མི་ཚེའི་བྱ་བཞག་དང་བདེ་སྡུག་གི་ཆེད་དུ་ཆ་སྙོམས་སུ་ལོ་ལྟར་ཡོ་སྒོར་ ༩༥༧༥ འགྲོ་གྲོན་འགྲོ་ཡི་ཡོད་འདུག གྲངས་ཀ་དེ་ནི་ཉིན་རེར་ཡོ་སྒོར་ ༢༦ ལྷག་ཙམ་རེད། ནད་གཞི་དེ་བུ་ཚ་སྐྱེད་མི་ཐུབ་པའི་ནད་གཞི་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་སྲིད་པ་དང་ནད་ཀྱི་ཟུག་གཟེར་དེ་ཁོ་རང་གིས་ནད་པ་དེ་ལ་བཀའ་ངལ་གཞན་དག་ཀྱང་སློང་སྲིད་པ་རེད།

“ཟུག་གཟེར་དྲག་པོས་ཁྱོད་རང་གི་གཙོ་བོའི་དབང་རྩའི་མ་ལག་དང་ཁྱེད་ཀྱིས་མ་འོངས་པར་ཟུག་གཟེར་ལ་གདོང་ལེན་བྱེད་སྟངས་བཅས་ལ་བཅོས་ལྷད་ཕོགས་པ་མ་ཟད་ཟུག་གཟེར་ཅན་གྱི་གཅོང་ནད་སོགས་ཕོག་སླ་རུ་གཏང་སྲིད་པ་བཅས་ཀྱི་དཔང་རྟགས་མང་པོ་ང་ཚོར་ཡོད།” ཨོག་སི་ཧྥོར་ཌིའི་(Oxford) ཟུག་གཟེར་ཐོག་ཉམས་ཞིབ་པ་རྒན་པ་ཀེ་ཊི་ཝིན་སེན་གྱིས་དེ་ལྟར་གསུངས་ཡོད།

བུད་མེད་མང་པོ་མངོན་རྟགས་མེད་ཅིང་རྟགས་ཡོད་པའི་བེུད་ཚོར་རྟགས་གཙོ་བོ་དེ་ཕྱི་རོལ་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་མངོན་གསལ་དོད་པོ་མེད་ཀྱང་རྒྱུ་ཞབས་སུ་ཟུག་གཟེར་དྲག་པོ་ལྡང་ཡོང་བ་དེ་ཡིན། དེས་ནད་འདི་འགྲེལ་བཤད་རྒྱག་ཏུ་མེད་པའི་ཡ་མཚན་གྱི་དོན་དག་ཅིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཡོད་སྲིད། ཡིན་ན་ཡང་ནད་འདི་བེུད་ཁོ་ན་ལ་ཡོད་པའི་ནད་ཅིག་དང་དེ་ཡང་དམིགས་བསལ་གྱིས་ཟླ་མཚན་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་གནས་ལུགས་དེས་ནད་དེ་ཁོ་རང་ངོས་ནས་ཡ་མཚན་སྐྱེ་དགོས་པ་ལས་ཀྱང་ཆེ་བའི་ཡ་མཚན་གྱི་གནད་དོན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།

གནའ་སྔ་མོའི་བྱུང་རིམ།

ཕྲ་མཐོང་ཆེ་ཤེལ་ནས་རྨང་གཞི་ཙམ་ཞིག་གསར་རྙེད་བྱུང་བའི་གནས་ཚུལ་དེའི་སྔོན་དུ་ཡོད་ཀྱང་ཡོངས་གྲགས་སུ་ཕྲ་མཐོང་ཆེ་ཤེལ་བརྒྱུད་ནས་ཚབས་སྐྲན་གྱི་ཕུང་གྲུབ་གསར་དུ་རྙེད་མཁན་ནི་ ༡༨༦༠ ལོར་ཅེག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཚན་རིག་པ་ཀལ་ཝོན་རོ་ཀི་ཏན་སི་ཀི་ཡིན་པ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གནའ་སྔ་མོ་ནས་ཚབས་སྐྲན་དང་ཆ་འདྲ་བའི་ནད་རྟགས་ཀྱི་ཡིག་ཆ་ཐོན་ཡོད། ནད་གཞི་འདི་“སྨྱོ་འཁྱོམས་”ཀྱི་ནད་རྟགས་དང་ཡང་འདྲ་པོ་ཡོད། “སྨྱོ་འཁྱོམས་”ཞེས་པའི་ཚིག་དེ་ལ་ཊིན་གྱི་ཚིག་ཅིག་ནས་ཟུར་དུ་ཆགས་པ་སྟེ་དོན་དུ་མངལ་གྱི་ཞེས་པར་འཇུག་པ་རེད། རྒྱུ་སྨད་ལ་ཟུག་གཟེར་རྒྱག་པ་དེ་སྨན་གྱི་གཞུང་ལུགས་ཁག་གི་ནང་དུ་ཇི་ལྟར་གསལ་ཡོད་མེད་སྐོར་ཉམས་ཞིབ་ཅིག་ལས་ནད་པ་མང་དག་ཅིག་ལ་“སྨྱོ་འཁྱོམས་”ཀྱི་ནད་ཕོག་ཡོད་པ་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་དེ་དག་དོན་ངོ་མར་ཚབས་སྐྲན་གྱི་ནད་གཞི་དེ་ཡིན་ཤས་ཆེ་ཞེས་པ་དེ་བརྙེད་ཡོད།

ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ནད་གཞི་འདི་ལ་དམའ་རྩིས་དང་གོ་ལོག་བཅས་ཀྱིས་མུ་མཐུད་ནས་དེང་རབས་གསོ་རིག་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་བཞིན་ཡོད། ནད་གཞི་གཞན་ལས་ཀྱང་ཉམས་ཞིབ་ཉུང་བ་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད་གཞན་དག་ལས་ཀྱང་འདིའི་སྐོར་གོ་རྟོགས་ཉུང་བ་ཡོད། འདིའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ནམ་འབྱུང་རྐྱེན་ཤེས་ཀྱི་མེད་ལ་བཅོས་ཐབས་ཀྱང་རྙེད་མེད། ནད་འདི་ཡོད་པ་གཏན་འཁེལ་བྱེད་པར་མང་མཐར་ཧ་ལམ་ལོ་ངོ་བཅུ་ཙམ་འགོར་བ་དང་གཏན་འཁེལ་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་གཅིག་ཁོ་ན་ཡོད་པ་ནི་རྒྱུ་སྨད་དུ་ཁུང་བུ་ཕྲ་མོ་བཏོད་ནས་ནང་གི་ཕུང་གྲུབ་ཕྲ་མོ་ཞིག་བཀོག་སྟེ་དེ་ལ་བརྟགས་དཔྱད་བྱེད་པ་དེ་ཡིན།

སྤྱིར་བཏང་སྨན་པའམ་སྨན་ཁང་གི་སྨན་པ་སུས་ཀྱང་“ཚབས་སྐྲན” ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་དེ་བརྗོད་པ་ངས་ནམ་ཡང་གོ་མ་མྱོང་། མ་ཟད་གནད་ལ་འཁེལ་བའི་དྲི་བ་ཙམ་ཡང་འདྲི་མ་མྱོང་། – ཨེ་ལ་ཡེ་སི་ བྷོ་ཌེན་ཧམ།

ངས་ཚབས་སྐྲན་གྱི་ནད་གཞི་ཕོག་པའི་བེུད་རང་ལོ་ཉི་ཤུའི་ནང་དང་སུམ་ཅུའི་ནང་ཡིན་པ་གསུམ་དང་བཀའ་མོལ་ཞུས་པ་ཡིན། ནད་གཞི་བརྟག་དཔྱད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་དུ་ཁོང་ཚོ་གསུམ་གའི་ནད་གཞི་ངོས་འཛིན་ལོག་པར་བྱས་པ་དང་ཁོང་ཚོའི་ནད་རྟགས་རྣམས་སྣང་མེད་དུ་བཏང་བ་ཡང་ན་དམའ་རྩིས་བྱས་པ་བཅས་བྱུང་འདུག སྤྱིར་བཏང་སྨན་པའམ་སྨན་ཁང་གི་སྨན་པ་སུས་ཀྱང་“ཚབས་སྐྲན” ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་དེ་བརྗོད་པ་ངས་ནམ་ཡང་གོ་མ་མྱོང་། མ་ཟད་གནད་ལ་འཁེལ་བའི་དྲི་བ་ཙམ་ཡང་འདྲི་མ་མྱོང་། – ཨེ་ལ་ཡེ་སི་བྷོ་ཌེན་ཧམ། རང་ལོ་ ༣༡ “མདོར་བསྡུས་ན་འདི་ལྟ་བུ་རེད་“འདི་དང་དེ་ཡིན་སྲིད་”ཡང་ན་“ཁྱེད་རང་གིས་རྫུན་ལབ་ཀྱི་འདུག”

དཀའ་ངལ་གྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་བེུད་ཀྱི་ན་ཟུག་ལ་སྣང་མེད་དང་ངོས་ལེན་མེད་པ་དེ་ཡིན། གང་ཡིན་ཞེ་ན་ན་ཟུག་ནི་ཚབས་སྐྲན་གྱི་ཆེས་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་ནད་རྟགས་དེ་རེད། ང་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་ཉམས་མྱོང་འདི་བྱུང་བ་སྟེ་ང་ལ་སྒྲ་རླབས་གློག་དཔར་ཞིག་བརྒྱབ་པའི་སྐབས་སུ་ན་ཟུག་དྲག་པོ་ལྡང་བྱུང་བ་ལྟར་ངས་སྨན་པ་ལ་ཞུས་པ་ཡིན། རྗེས་སུ་ང་ལ་སྒྲ་རླབས་གློག་དཔར་གྱི་གྲུབ་འབྲས་སྦྲག་ཐོག་ནས་འབྱོར་བྱུང་བ་དེ་དང་མཉམ་དུ་ཡིག་ཆུང་ཞིག་འདུག་པ་དེར་ “སྒྲ་རླབས་གློག་པར་ལེན་སྐབས་ནད་པར་ཅུང་ཙམ་མི་བདེ་བའི་ཚོར་སྣང་བྱུང་།” ཞེས་བྲིས་འདུག དེ་ལས་ཀྱང་སྟབས་མ་ལེགས་པ་ཞིག་ལ། ནད་གཞི་དེ་ཛ་དྲག་ཇི་ཙམ་ཡིན་པ་དང་ནད་པ་དེར་ཟུག་གཟེར་ཇི་ཙམ་ཚོར་མིན་དབར་ལ་ཐད་ཀར་འབྲེལ་བ་གང་ཡང་མེད།

གཤག་དབྲལ་མི་དགོས་པར་ནད་གཞི་གཏན་འཁེལ་གྱི་ཐབས་ལམ་ཞིག་མེད་པས་ནད་པས་འགྲེལ་བཤད་བརྒྱབ་པའི་ནད་རྟགས་ལ་ཡིད་ཆེས་པའི་སྨན་པ་ཞིག་མེད་ན་ནད་གཞི་འདི་ངོས་འཛིན་ཀྱི་ཁུངས་གཏུགས་ས་མེད། ཡིན་ན་ཡང་བེུད་ཀྱི་ནད་རྟགས་རྣམས་ནི་རྒྱུན་དུ་“དེ་ཚང་མ་རང་གི་སེམས་ཀྱིས་བཟོས་བཞག་པ་རེད།” ཅེས་ངོས་ལེན་མེད་པར་སྣང་མེད་དུ་བཏང་བཞག་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།

དབྱིན་ཡུལ་དུ་ཚབས་སྐྲན་ཡོད་པའི་བེུད་ ༢༦༠༠ ལ་དྲིས་ལན་དབྱེ་ཞིབ་ཅིག་བྱས་པ་ལས་བེུད་བརྒྱ་ཆ་ ༤༠ ཡིས་སྨན་པ་ལ་ཐེངས་བཅུའམ་དེ་ལས་མང་བར་བརྟེན་གཏུགས་བྱས་པས་གཞི་ནས་ཆེད་ལས་སྨན་པར་ངོས་སྦྱོར་བྱས་འདུག

དེས་ན་དབྱིན་ཡུལ་དུ་ཚབས་སྐྲན་ཡོད་པའི་བེུད་ ༢༦༠༠ ལ་དྲིས་ལན་དབྱེ་ཞིབ་ཅིག་བྱས་པ་ལས་བེུད་བརྒྱ་ཆ་ ༤༠ ཡིས་སྨན་པ་ལ་ཐེངས་བཅུའམ་དེ་ལས་མང་བར་བསྟེན་གཏུགས་བྱས་པས་གཞི་ནས་ཆེད་ལས་སྨན་པར་ངོས་སྦྱོར་བྱས་འདུག་པ་དེ་ཕལ་ཆེར་ཧང་སང་དགོས་པ་ཞིག་མ་རེད། དཔེར་ན་བྷོ་ཌེན་ཧམ་མོ་རང་གི་ན་ཟུག་ལ་ཆ་འཇོག་མ་བྱས་པའི་སྔོན་དུ་ཁོ་མོ་ཐེངས་མང་པོ་དྲན་མེད་དུ་ས་ལ་འགྱེལ་ཡོད།

ང་ཡི་ཚབས་སྐྲན་ནད་ཀྱི་ཉིན་ཐོ་ཞེས་པའི་དྲྭ་བའི་ཟིན་བྲིས་གཉེར་མཁན་རང་ལོ་༢༤་ཡིན་པའི་ཀེ་ཊི་ལིན་ལགས་ཀྱིས་མོ་རང་ལ་ནད་གཞི་དེ་ཡོད་པ་རང་ངོས་ནས་ཉམས་ཞིབ་བྱས་པ་ལས་དོགས་པ་ཟ་འགོ་ཚུགས་ཡོད་ཀྱང་མོ་རང་གི་སྨན་པས་དེ་ལ་བདག་སྤྲོད་བྱས་མེད། “ལོ་གསུམ་ཙམ་སྔོན་དུ་ང་རང་ཛ་དྲག་མྱུར་སྐྱོབས་སྨན་ཁང་ཞིག་ཏུ་སྡོད་དགོས་བྱུང་། དེའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ངས་སྐབས་དེར་ལྒུག་ལྒལ་ (google) ནས་རྩད་གཅོད་བྱས་པར་རྒྱུ་རྐྱེན་གཅིག་ནི་ཚབས་སྐྲན་ཡིན་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཞིང་ངས་སྨན་པ་དེ་དག་ལ་བཤད་ཀྱང་ཁོང་ཚོས་“ཨོ། དེ་རྩ་བ་ནས་མ་རེད།”ཅེས་ཟེར། “ང་ལ་ཟླ་མཚན་སྐབས་སུ་ཟུག་གཟེར་ཆེན་པོ་དང་བྱང་ཁོག་སྨད་སྤྱི་ལ་ཟུག་གཟེར་ཡོད་པ་གསལ་བཤད་བྱས་ཀྱང་ཁོང་ཚོས་ད་དུང་ཀྱང་མ་རེད་ཟེར།”

ཨོག་སི་ཧྥོར་ཌི་ནས་ཡིན་པའི་ཝིན་སེན་ཊི་ལ་ཕ་མོའི་དབར་ཁྱད་པར་འབྱུང་མིན་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད། “གལ་ཏེ་ལོ་བཅུ་བཞི་ལ་སོན་པའི་བྱིས་པ་ཕོ་ཚང་མ་སྤྱི་ཡོངས་སྨན་པའི་སར་ཕྱིན་ནས་”ང་ཟླ་རེར་ཉིན་མ་གཉིས་རེ་སློབ་གྲྭ་ཆད་འགྲོ་ཡི་འདུག”ཅེས་ཞུས་ན་ཁོང་ཚོ་ཟླ་བ་རྟག་པར་སློབ་གྲྭ་ཆད་ཡག་དེ་མཚམས་འཇོག་ཡོང་གི་རེད།” ཅེས་མོ་རང་གིས་གསུངས།

གནས་སྟངས་དེ་ལས་ཀྱང་སྡུག་པ་ཞིག་ལ་སྨན་པ་ཚོས་ཐོག་མའི་བརྟག་དཔྱད་སྐབས་སུ་རྨ་གཉན་ཡོད་མེད་མཐོང་ཐུབ་ཀྱི་མེད་ལྷག་པར་དུ་གལ་ཏེ་རྨ་གཉན་དེ་ཕྱི་ངོས་ལ་ཡོད་ན། ཚབས་སྐྲན་སྐོར་གྱི་གླིང་སྟེགས་དེ་དག་ཏུ་སྒྲ་རླབས་གློག་པར་ནང་དུ་ནད་གཞི་ཡོད་ཀྱང་མ་རྙེད་པའི་གནས་ཚུལ་གྱིས་ཁེངས་བསྡད་ཡོད་པ་རེད།

ནད་པ་རང་ཉིད་ངོས་ནས་ཀྱང་གོ་རྟོགས་ཞན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ནད་གཞི་དེ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཡག་རྗེས་ལུས་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད། ཟླ་མཚན་དང་འབྲེལ་བའི་རྣམ་རྟོག་དང་བཀག་འགོག་ད་དུང་གནས་ཡོད། ངས་སྐད་ཆ་བཤད་པའི་བེུད་གཉིས་ཀྱིས་ནང་མི་ཡང་ན་འཁྲིག་སྤྱོད་ཤེས་བྱ་བརྒྱུད་ནས་ཟླ་མཚན་འབབ་སྐབས་ན་ཟུག་དང་ཡང་ན་མི་བདེ་བའི་ཚོར་སྣང་ཡོད་པ་གོ་ཐོས་བྱུང་འདུག ཁོང་ཚོས་ནམ་ཡང་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་མེད་པ་ནི་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་ཟླ་མཚན་འབབ་སྐབས་ན་ཟུག་ཇི་ཙམ་ཡོད་མེད་དེ་ཡིན་པ་རེད།

འཛམ་གླིང་འདིར་ཚབས་སྐྲན་ནད་པའི་རོགས་ཚོགས་དང་ལས་འགུལ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ནད་འདིའི་སྐོར་གོ་རྟོགས་སྤེལ་བཞིན་ཡོད་པ་དེ་དག་གིས་ཕན་ཐོགས་བྱུང་ཡོད་པར་སྣང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༧ ལོར་ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡའི་གཞུང་གིས་ནད་འདིའི་སྐོར་གོ་རྟོགས་དང་སྨན་བཅོས་ཡར་རྒྱས་སོགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཚབས་སྐྲན་ནད་གཞིའི་ཐད་རྒྱལ་ཡོངས་ཐབས་ཇུས་ཞེས་པ་དབུ་འབྱེད་གནང་ཡོད་ལ་འགྲོ་གྲོན་ཨོ་སྒོར་ས་ཡ་བཞི་དང་ཕྱེད་མང་དུ་བཏང་བ་དང་སྨན་བཅོས་ཀྱི་རྩ་འཛིན་ལམ་སྟོན་གསར་པ་སྤེལ་བ་དང་ལྷག་པར་དུ་ནད་གཞི་དེ་གཞི་རིམ་འཕྲོད་བསྟེན་ཆེད་ལས་པའི་གསོ་རིག་ཤེས་ཡོན་ཀྱི་ཁོངས་སུ་བཅུག་ཡོད། དབྱིན་ཡུལ་དུ་དབུས་གཞུང་གི་སློབ་སྟོན་སྡེ་ཚན་ཏེ་རྒྱལ་ཡོངས་འཕྲོད་བསྟེན་དང་ལྟ་སྐྱོང་ཚོགས་པ་ནས་ཚབས་སྐྲན་ནད་པར་བརྟག་དཔྱད་དང་སྨན་བཅོས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་གཅིག་གྱུར་ཡོང་བར་དམིགས་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༧ ལོར་སྨན་བཅོས་རྩ་འཛིན་ལམ་སྟོན་ཕེབས་ཡོད།

དེ་དག་ནི་ཡང་དག་པའི་གོམ་གང་མདུན་སྐྱོད་ཡིན་ན་ཡང་སྤྱིར་བཏང་སྨན་པ་ཚོར་རྩ་འཛིན་ལམ་སྟོན་སྣ་ཚོགས་ཡོད་མུས་རེད་ཅེས་རོ་ཡལ་སྤྱིར་བཏང་སྨན་པའི་མཐོ་སློབ་ཀྱི་མོ་ནད་ཆེད་མཁས་སྨན་པ་ཨེན་ཁོན་ནོ་ལི་ལགས་ཀྱིས་གསུངས། འཛམ་གླིང་ཚབས་སྐྲན་ནད་གཞི་ཚོགས་པའི་རྒྱུན་ལས་དབུ་འཛིན་ལོན་ཧུ་མེལ་ཤོ་ཇི་ལགས་ཀྱིས་ཀྱང་ཆེད་ལས་སྨན་ཁང་ཉུང་དྲགས་པ་ནི་འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཡོངས་ལ་འཕྲད་བཞིན་པའི་དཀའ་ངལ་གཞན་ཞིག་རེད་ཅེས་གསུངས།

ལས་སླ་བཅོས་མེད་པ།

ནད་གཞི་ངོས་འཛིན་བྱས་ཚར་བའི་རྗེས་སུའང་ནད་རྟགས་ཚོད་འཛིན་བྱེད་པར་ལས་སླ་པོ་ཞིག་གཏན་ནས་མེད་པ་དང་གནས་སྐབས་འདི་ལའང་བརྡ་ལོག་དང་འཁྱོག་བཤད་ཀྱི་གནས་སྟངས་ཡོད།

སྨན་དོན་ལས་བྱེད་པ་འགའ་རེས་ད་དུང་ཡང་ནད་པ་རྣམས་ལ་མངལ་སྦྲུམ་རྒྱུ་ནི་ནད་འདིའི་གནད་སྨིན་གྱི་བཅོས་ཐབས་ཡིན་པ་བཤད་ཀྱི་ཡོད། ད་ལོ་སྨན་པ་ཞིག་གིས་ང་ལ་ཚབས་སྐྲན་ཡོད་པ་དོགས་གཞི་འདུག འོན་ཀྱང་“གལ་ཏེ་ཁྱེད་རང་མངལ་སྦྲུམ་རྒྱུར་བསམ་བློ་བཏང་ན་མ་གཏོགས་ང་ཚོས་བྱེད་ཐུབ་པ་གང་ཡང་མེད་”ཅེས་ལབ་བྱུང་། ནད་གཞི་འདིས་བུ་བཙའ་བར་འགོག་རྐྱེན་བཟོ་སྲིད་པས་མ་མཐའ་ཡང་དེ་ནི་བསམ་ཤེས་མེད་པའི་སྐད་ཆ་ཞིག་རེད། དེ་ནི་དངོས་བདེན་ཡང་མིན། མངལ་སྦྲུམ་ནས་ཚབས་སྐྲན་གྱི་ནད་རྟགས་རྣམས་མེད་པ་ཆགས་སྲིད་ཀྱང་དེ་ནི་མངལ་སྦྲུམ་བཞིན་པའི་དུས་སྐབས་དེ་གཅིག་པུའི་རིང་ལ་ཡིན།

དུས་མཚུངས་སུ་རྩོམ་པ་པོ་དང་འཁྲབ་སྟོན་པ་ལི་ན་དུན་ཧེམ་གྱིས་ད་ལོའི་འགོ་སྟོད་ལ་ཨ་རིའི་ཝོག་དུས་དེབ་སྟེང་དུ་མོ་རང་གི་གཤག་བཅོས་གྱི་གདམ་ཁའི་སྐོར་རྩོམ་ཡིག་བྲིས་ཏེ་བུ་སྣོད་གཤག་བཅོས་ལམ་ནས་བཀོག་རྒྱུ་དེ་ཚབས་སྐྲན་གྱི་བཅོས་ཐབས་ཤིག་ཡིན་པའི་སྐོར་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད། ཡིན་ནའང་ཐབས་ལམ་དེ་སྤྱོད་རྒྱུ་རྩོད་གཞི་ཆགས་ཡོད། ནད་གཞི་དེ་བབས་ས་ནི་བུ་སྣོད་ཀྱི་ཕྱི་ལ་ཡོད་པ་ལས་ནང་ལ་མེད་པས་བུ་སྣོད་བཀོག་པ་ནི་ནད་གཞི་འདི་སེང་དྲག་གི་བཅོས་ཐབས་ཤིག་མིན་ལ་རྗེས་སུ་ནད་ལོག་རྒྱག་ཡོང་བ་ཡིན།

བུ་སྣོད་བཀོག་པ་ནི་ནད་གཞི་འདི་སེང་དྲག་ཀྱི་བཅོས་ཐབས་ཞིག་མིན་ལ་རྗེས་སུ་ནད་ལོག་རྒྱག་ཡོང་བ་ཡིན།

ཚབས་སྐྲན་གྱི་རྨ་ཉེན་དེ་ཚོ་ཨེ་སོ་ཊོ་ཇེན་(Estrogen) གྱི་སྟངས་འཛིན་འོག་ལ་ཡོད་པས་རྒྱུན་དུ་ཁམས་རྗས་ཀྱི་སྨན་བཅོས་ནི་ཐོག་མའི་སྨན་བཅོས་ཀྱི་གྲས་ཡིན། དེ་ཚོས་ནད་རྟགས་ཚོད་འཛིན་ཐུབ་ཀྱང་སེང་དྲག་གི་བཅོས་ཐབས་མིན་ལ་དེ་ཚོ་ལའང་ཞོར་སྐྱོན་ཡོད། བེུད་ཁམས་རྗས་ཀྱི་སྐྱེ་འགོག་སྨན་སྤྱོད་བཞིན་པ་ཚོ་སེམས་ཁམས་ཞུམ་པའི་ནད་ཀྱི་བཅོས་ཐབས་འཚོལ་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ངེས་པ་མང་བ་ཡོད་པ་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦ ལོར་ཌེན་མག་གི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཚོས་བརྟག་དཔྱད་བརྒྱུད་ནས་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད། (སྐྱེ་འགོག་སྨན་རྗས་ནས་ཞོར་སྐྱོན་ཚབས་ཆེན་བྱུང་བའི་བུད་མེད་བརྒྱད་ཀྱི་སྐོར་ང་ཚོའི་བརྙན་ལ་གཟིགས།)

རེ་བ་ཡོད་པའི་བཅོས་ཐབས་གཞན་ཞིག་ནི་སྨན་གྱིས་གནས་སྐབས་ཟླ་མཚན་བཀག་རྒྱུ་དེ་རེད། ཡིན་ན་ཡང་དེ་ནི་གཏན་འཇག་གི་བཅོས་ཐབས་ཤིག་མིན། གང་ཡིན་ཟེར་ན། དེས་ཁྱད་པར་དུ་ན་གཞོན་རྣམས་ཀྱི་རུས་པ་སོབ་ཏུ་གཏོང་སྲིད་པ་དང་སྤྱིར་བཏང་དཀོན་པོ་ཡིན་ཡང་ཞོར་སྐྱོན་གཞན་ཞིག་ནི་སྟབས་མ་ལེགས་པར་ཟླ་མཚན་གཏན་འཇག་ཆད་འགྲོ་སྲིད་པ་རེད་ཅེས་ཛོ་ལ་ཌེག་སེ་ཚོགས་པས་བཤད་ཡོད་པ་རེད། སྨན་བཅོས་ཐབས་ལམ་འདི་སྤྱོད་རྒྱུའི་ཐད་གནས་ཚུལ་ཤེས་པའི་སྟེང་ནས་ནད་པས་མོས་མཐུན་ཐོབ་ཀྱི་མེད་པ་རེད་ཅེས་ཀུག་གིས་གུས་མོར་བཤད་བྱུང་། མོས་གསུངས་རྒྱུར་”ངས་ཐེངས་མང་པོར་གོ་ཡོང་བའི་གནད་དོན་གཅིག་ནི་སྨན་རྫས་སམ་སྨན་ཁབ་བརྒྱུད་ནས་ཟླ་མཚད་བཀག་འགོག་བྱེད་མཁན་བེུད་མང་པོ་ཞིག་གིས་སྨན་རྫས་དེ་ཚོའི་བྱེད་ལས་གང་ཡིན་མིན་ཤེས་རྟོགས་མེད་པ་དེ་རེད།”

གང་ལྟར་ཀྱང་ཐབས་ལམ་གཞན་པ་དེ་འདྲ་ཡོད་མེད་སྐོར་ཉམས་ཞིབ་བྱེད་མུས་རེད། “སྨན་རྫས་ཀྱིས་ཚབས་སྐྲན་བཅོས་ཐབས་དེ་ཚོ་ཁམས་རྫས་ཁོ་ནར་དམིགས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་ང་ཚོར་ད་དུང་དེ་ལས་ལྷག་པའི་ཐབས་ལམ་ཞིག་དགོས་མཁོ་ཡོད། གང་ཡིན་ཟེར་ན་བེུད་མང་པོ་ཞིག་སྨན་བཅོས་དེ་དག་གིས་གྲུབ་འབྲས་ཐོན་གྱི་མེད་པ་ང་ཚོས་ཤེས་ཀྱི་ཡོད།” ཅེས་ཨོག་སི་ཧྥོར་ཌི་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་གྱི་སྐྱེ་འཕེལ་དང་རིགས་རྒྱུད་ནད་ཡམས་རིག་པའི་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་ཀི་རི་ན་ཛོན་དེར་ཝན་ལགས་ཀྱིས་གསུངས། “ད་ཡོད་སྨན་རྫས་དེ་དག་ལ་བེུད་མེད་ཚོས་ཡུན་རིང་མྱོང་མི་འདོད་པའི་ཞོར་སྐྱོན་མང་དག་ཅིག་ཡོད་རེད།”

ནད་རྟགས་ཙམ་བཅོས་པ་ལས་ནད་དངོས་བཅོས་ཀྱི་མེད་ན་ཡང་ཟུག་བཅག་སྨན་རྫས་ནི་གདམ་ཁ་གཞན་ཞིག་རེད། ཡིན་ན་ཡང་དེ་ཚོ་ལའང་ཉེན་ཚབས་ཆེ་བའི་ཞོར་སྐྱོན་མེད་པ་མིན། བྷོ་ཌེན་ཧམ་གྱིས་གུས་མོར་བཤད་དོན་འདས་པའི་ལོ་ངོ་གསུམ་རིང་ཨོ་པིའོ་ཌི་གཟུགས་བཅག་སྨན་སྤྱད་པས་”ཟུངས་ཁྲག་ཟད་པ་དང་ཁྲག་རླུང་སྟོད་འཚང་” ལ་སོགས་པའི་ཞོར་སྐྱོན་མང་དག་ཅིག་ཕོག་ཡོད་འདུག ཁོ་མོས་“སྔོན་མ་ང་རང་རྟག་པར་བདུན་ཕྲག་རེ་རེར་སྤྱི་ལི་ལྔ་རེར་རྒྱུག་ཤར་གློད་ཀྱི་ཡོད་ད་ཆ་སྐབས་རེ་ཆུ་ཤེལ་ཕོར་གང་ལེན་དུ་རྐས་འཛེག་ནས་མར་བབས་རྒྱུ་དེ་ཡང་རྒྱང་སྐྱོད་བང་འགྲན་ལྟ་བུའི་ཚོར་སྣང་ཡོང་གི་འདུག” ཅེས་ཟེར། དེ་ལྟར་ནའང་བྷོ་ཌེན་ཧམ་རང་ཉིད་ལ་སྨན་དེ་དག་རག་གི་ཡོད་པ་དེ་གསོད་གཏེ་ཡིན་པ་ཚོར་གྱི་ཡོད། ཟུག་བཅག་སྨན་ཤུགས་ཆེ་བ་དེ་ཚོ་རག་ཐབས་བྱེད་པ་དེས་སྨྱོ་རྫས་ལ་ངན་ལང་ཤོར་ཡོད་པའི་སྐྱོན་བརྗོད་ཡོང་སྲིད་པ་མོས་ཤེས་ཀྱི་ཡོད། (སྔར་རྫས་རིགས་ལོག་སྤྱོད་དང་ངན་ལང་ཤོར་བའི་ལོ་རྒྱུས་མེད་མཁན་ཚོར་ཉེན་ཁ་ཆུང་ཡང་ཨོ་པིའོ་ཌི་ཟུག་བཅག་སྨན་ཤུགས་ཆེ་བ་དེ་ཚོ་བེད་སྤྱོད་བྱས་རྗེས་དེ་དག་ལོག་སྤྱོད་དང་ངན་གོམས་སུ་འགྲོ་བའི་ཉེན་ཁ་ཡང་ཡོད་པ་རེད།)

རེ་བ་ཅུང་ཡོད་པ་སྟེ་ནད་གཞི་དེ་གྲགས་ཆེ་རུ་འགྲོ་བཞིན་པ་དང་སྤྱིར་བཏང་སྨན་པ་དང་ནད་པ་ཚོར་རྒྱུ་ཞབས་དང་ཚང་རའི་ན་ཟུག་སྐོར་ཤེས་ཡོན་གོང་འཕེལ་གྱི་འབད་བརྩོན་བྱེད་བཞིན་ཡོད། ཡིན་ན་ཡང་ནད་པ་ཚོ་འཕྲོད་བསྟེན་ལམ་ལུགས་ཡར་རྒྱས་ཡོང་བར་ངང་སྒུག་བྱེད་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ་ཁོང་རྣམས་པའི་ནད་རྟགས་ལ་གོ་ལོག་ཐེབས་བཞིན་པ་དང་ཁོང་ཚོའི་ནད་གཞི་ངོས་འཛིགས་ལོག་པ་སོགས་བྱས་ནས་ཁོང་རྣམས་པའི་སེམས་ཁམས་དང་ལུས་ཁམས་ཀྱི་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཕོག་བཞིན་ཡོད།

སྐྱེ་འགོག་སྨན་གྱིས་ངའི་སེམས་ཁམས་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་ཤེས་རྗེས་ངའི་གོམ་པ་རྗེས་མ་དེ་ཚང་རའི་ནང་དུ་གློག་པར་གྱི་སྦུ་གུ་བཏང་ནས་མཐའ་ཆོད་པའི་ནད་གཞི་ངོས་འཛིན་ཐུབ་པ་བྱེད་རྒྱུ་དང་ཡང་ན་མི་རེ་ན་ཀོ་ཡེལ་གྱི་ཐུན་ཆུང་བའི་ཁམས་རྫས་བརྒྱུད་ནས་སྨན་བཅོས་འགོ་འཛུགས་རྒྱུ་དེ་གཉིས་རེད། ཡིན་ན་ཡང་གློག་པར་སྦུ་གུ་ཚང་རའི་ནང་དུ་བཏང་རྗེས་རྨ་ཁ་གསོ་བར་བདུན་ཕྲག་འགའ་ཤས་འགོར་གྱི་ཡོད། ལས་ཀའི་གཏན་ཆ་དེ་ཙམ་མེད་པའི་བོག་ལེན་རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་བརྟག་དཔྱད་དེ་བྱེད་པར་ངས་ད་ལྟ་བར་གསོག་འཇོག་བྱས་ཡོད་པ་ལས་མང་བའི་འགྲོ་སོང་འགྲོ་ཡི་རེད། འདི་ནི་རྒྱུ་ཞབས་ཟུག་གཟེར་གྱི་གཅོང་ནད་ཡོད་པའི་བེུད་ཅིག་གིས་ཉིན་ལྟར་གདོང་ལེན་བྱེད་དགོས་པའི་དཀའ་ཚེགས་ཆེ་བའི་ཐག་གཅོད་མང་པོའི་ནང་ནས་དཔེ་མཚོན་གཅིག་ཙམ་རེད།།

མ་ཡིག་གི་འབྲེལ་ཐག https://www.bbc.com/future/article/20190116-what-is-endometriosis