བོད་ནས་རྙེད་པའི་འགྱུར་རྡོ།

བོད་ཀྱི་ལྷོ་ནུབ་ས་ཁུལ་དུ་ལོ་ངོ་ས་ཡ་བཞི་ནས་ལྔའི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པའི་ཤ་གཟན་སེམས་ཅན་ཞིག་གི་མགོ་རུས་རྙེད་སོན་བྱུང་བར་ཞིབ་འཇུག་བརྒྱུད་གནའ་བོའི་ནགས་གཟིག་གི་རིགས་ནི་ཨེ་ཤ་ཡའི་གདོད་མའི་སེམས་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་ར་སྤྲོད་བྱུང་ཡོད་འདུག

དེ་རིང་བྷེ་བྷེ་སི་གསར་ཁང་གི་ཚན་རྩལ་བསྐྱར་ཞིབ་ཚན་པར་གནས་ཚུལ་སྤེལ་བ་ལྟར་ན། དེ་སྔོན་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་མེད་པའི་གངས་གཟིག་དང་འདྲ་བའི་ཞི་མིའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་མགོ་རུས་རྙིང་པའི་འགྱུར་རྡོ་ཞིག་བོད་ཀྱི་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་རྒྱུད་ཅིག་ནས་རྙེད་སོན་བྱུང་ཡོད་འདུག གསར་རྙེད་བྱུང་བའི་ནགས་གཟིག་(Panthera blytheae )རིགས་ཀྱི་ཆག་སྐྱོན་ཤོར་བའི་མགོ་རུས་དེར་བརྟག་དཔྱད་བརྒྱུད་ལོ་ངོ་ས་ཡ་ ༤ །༡ ནས་ས་ཡ་ ༥།༩༥ བར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པ་གསལ་རྟོགས་དང་། འགྱུར་རྡོ་དེས་ནགས་གཟིག་ནི་ཨེ་ཤ་ཡ་ནས་ཨ་ཧྥི་རི་ཁའི་གླིང་ལ་ཕར་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས་ཨ་ཧྥི་རི་ཁ་གླིང་ནས་ཨེ་ཤ་ཡའི་གླིང་དུ་ཚུར་འཕེལ་བ་ཞིག་མིན་པ་ར་སྤྲོད་བྱུང་ཡོད་འདུག

དབྱིན་ཇིའི་(Royal society journal)ཞེས་པའི་དུས་དེབ་ནང་། ཨ་རི་དང་རྒྱ་ནག་གི་གནའ་ཤུལ་ཞིབ་འཇུག་ཚན་པས་གསར་རྙེད་བྱུང་བའི་རྩ་སྟོང་དུ་ཕྱིན་པའི་ཞི་མིའི་རིགས་ཀྱི་མགོ་རུས་དེའི་གཟུགས་ཕུང་དང་རིགས་རྫས་ཆགས་ཚུལ་སོགས་གང་ལ་དཔྱད་ཀྱང་ད་ལྟའི་ཞི་མི་དག་དང་རྩ་བ་ནས་མི་འདྲ་བ་ཞིག་ཡིན་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། ཨ་རིའི་ཁེད་ལི་ཧྥོར་ནི་ཡཱའི་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་མཁས་དབང་ཇེག་ཚན་( Jack Tseng)ལགས་ཀྱིས་ “ཐེངས་འདིར་གསར་རྙེད་བྱུང་བའི་འགྱུར་རྡོ་དེ་ནི། ད་ལྟའི་གངས་གཟིག་རིགས་ཀྱི་གནའ་བོའི་ཞི་མི་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། དེར་དཔྲལ་བ་ཆེན་པོ་དང་གདོང་བ་ཆུང་ཆུང་། གཟུགས་སྟོབས་ཀྱང་ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་གཟིག་ཁྲ་ (clouded leopards) ཞེས་པ་དང་འདྲ་བོ་ཡིན’’ ཞེས་བརྗོད་འདུག ཁོང་གིས་ “རྩ་སྟོང་དུ་ཕྱིན་པའི་གཅན་གཟན་འདི་ཐོག་མ་ཇི་ལྟར་འཕེལ་རྒྱས་ཕྱིན་པ་དང་། འཛམ་གླིང་གི་ས་ཁུལ་གང་དག་ནང་འཕེལ་མིན་སོགས་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་དགོས་ཀྱི་འདུག སྐྱེ་དངོས་རིག་པ་བ་ཚོས་སྟག་གཟིག་སོགས་ཞི་མིའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་དེ་ཐོག་མ་ཨེ་ཤ་ཡའི་གླིང་ནས་བྱུང་པ་ཁུངས་སྐྱེལ་དང་། རིགས་རྒྱུན་རྡུལ་རྫས་དང་འགྱུར་རྡོ་དེ་དག་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་སྙན་ཐོར་གཞིགས་ན་ཞི་མིའི་རིགས་དེ་རིམ་པས་འཕེལ་རྒྱས་ཕྱིན་ཏེ་རིགས་མི་འདྲ་བ་མང་པོ་ཆགས་པ་ཞིག་རེད’’ཅེས་བརྗོད་འདུག

དེང་རབས་ཀྱི་བཤད་སྲོལ་ཞི་མིའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཅེས་པ་འདིའི་ནང་དུ། སེང་གེ་དང་གུང་། སྟག་དང་གཟིག གངས་གཟིག དེ་བཞིན་ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་ནང་ཡོད་པའི་གཟིག་ཁྲ་སོགས་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ཡོད་པ་དང་། ཞི་མིའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་རིགས་རྒྱུན་རྡུལ་རྫས་ལ་བརྟག་དཔྱད་གཏོང་སྐབས་དབྱེ་བ་མི་འདྲ་བའི་ཞི་མི་དེ་དག་ནི། ལོ་ངོ་ས་ཡ་ ༦།༣༧ ལྷག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པའི་གསའ་དང་གཡི། དེ་བཞིན་ཁྱིམ་ཉར་ཞི་མིའི་རིགས་ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ༡༩༧༠ ལོའི་ནང་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་པ་མལ་རེ་ལི་ཁེ་(Mary Leakey) ལགས་ཀྱིས། ཐན་ཛ་ནི་ཡའི་ས་ཆ་ལེའུ་ཐོ་ལེ་ནས་རྙེད་སོན་བྱུང་བའི་ཆག་སྐྱོན་ཅན་གྱི་གནའ་རུས་སོ་ཞིག་ལ་རྟག་དཔྱད་བྱས་པར་ལོ་ངོ་ས་ཡ་ ༣།༦ ཙམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་འདུག  

༢༠༡༠ ལོར་མཁས་དབང་ཚན་( Dr Tseng ) དང་ཁོང་གི་སྐྱེ་དམན་ཇོན་ལེ་ཡིས་མགོ་ཁྲིད་པའི་གནའ་ཤུལ་ཞིབ་འཇུག་ཚོགས་ཆུང་ཞིག་གིས་བོད་ཀྱི་ལྷོ་ནུབ་ས་ཁུལ་རྩ་མདའ་ལུང་གཞོང་གི་ཆུ་རྒྱུན་ཆད་པའི་བྲག་རོང་ཞིག་ནས་རུས་པ་ ༡༠༠ དང་ཞི་མིའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་མགོ་རུས་ཆེན་པོ་ཞིག་བཅས་རྙེད་སོན་བྱུང་ཞིང་། དེའི་སྐོར་ལ་ཁོང་གིས་བྷེ་བྷེ་སི་གསར་ཁང་དུ། “ ང་ཚོས་ལུང་གཞོང་དེ་འདྲ་ཞིག་ནང་རྩ་ཆེའི་འགྱུར་རྡོ་རྙེད་ཐུབ་པ་དེ་ནི་ཧང་སངས་དགོས་པ་ཞིག་རེད། དུས་རྒྱུན་ང་ཚོར་གཙོད་དང་བསེ་རུའི་འགྱུར་རྡོ་ལས་རྙེད་ཀྱི་མེད་ཀྱང་། ད་རེབ་རྩ་ཆེའི་འགྱུར་རྡོ་དེ་འདྲ་ལག་སོན་བྱུང་བར་དགའ་ཚོར་ཆེན་པོ་བྱུང” ཞེས་བརྗོད་འདུག བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ནས་གསར་རྙེད་བྱུང་བའི་འགྱུར་རྡོ་དེ་དག་ཁྲོད་གྲུམ་པ་དང་སྲེ་མོང་། སྤྱང་ཀི་སོགས་གཅན་གཟན་རིགས་དང་། ཉུང་མཐར་ཞི་མིའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་གསུམ་ལས་མཆེད་པའི་ཆག་སྐྱོན་ཅན་གྱི་མགོ་རུས་ཁག་ ༧ དང་མགོ་རུས་ཆ་ཚང་ཞིག་བཅས་ཡོད་འདུག ལོ་རྒྱུས་ཡུན་རིང་ལྡན་པའི་འགྱུར་རྡོ་དེ་དག་སྐོར་ལ། ས་རྒྱུས་རྟག་ཞིབ་ཚན་པས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་དོན་ལྟར་ན། ལོ་ངོ་ས་ཡ་ ༤།༡༠ དང་ས་ཡ་ ༥།༩༥ བར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པ་དང་། མགོ་རུས་ཆ་ཚང་དེར་ལོ་ངོ་ས་ཡ་༤།༤ ཙམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་འདུག

ལྦི་སི་ཀྲོལ་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་དགེ་རྒན་མ་ཎ་བུ་ས་ཁ་མོ་ཀྲོ་ཡིས་ “གསར་དུ་རྙེད་པའི་འགྱུར་རྡོ་འདིས་གནའ་ཤུལ་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་སྟོང་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཁ་སྐོང་བྱེད་ཐུབ་པ་མ་ཟད། རྩ་སྟོང་དུ་ཕྱིན་པའི་ཞི་མིའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་འདིའི་འབྱུང་ཁུངས་ཨེ་ཤ་ཡ་ཡིན་པ་ངོ་སྤྲོད་དང་འབྲེལ་ནས་གདོད་མའི་རི་དྭགས་འདིའི་གཟུགས་དབྱིབས་དང་འཚོ་སྡོད་བྱེད་ས་ག་པར་ཡོད་མེད་སོགས་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་པར་དགའ་ཚོར་བྱུང’’ཞེས་བརྗོད་འདུག

གོང་གསལ་གནས་ཚུལ་དེའི་སྐོར་ལ་ ༢༠༡༤ ལོའི་དབྱར་ཀར། མཁས་དབང་ཚན་ (Dr Tseng) དང་ཁོང་གི་རུ་ཁག་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་དེར་ཆེད་དུ་བསྐྱོད་དེ་གནས་ཚུལ་ཁུངས་དག་ཡིན་མིན་གྱི་སྒྲུབ་བྱེད་འཚོལ་རྒྱུ་ཡིན་འདུག