བོད་ཀྱི་ཆུ་བོ་ཆེན་པོ་བདུན་དང་འབྲེལ་བའི་དུས་ཐུང་འགྲེམས་སྟོན་ཞིག་དབུ་འབྱེད་གནང་སོང་།

དེ་རིང་ནས་ཟླ་གསུམ་དང་ཕྱེད་ཀའི་རིང་གངས་སྐྱིད་ཕྱི་དྲིལ་བོད་ཀྱི་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་དུ་བོད་མཐོ་སྒང་གི་གཙང་པོ། འཁྱགས་རོམ་ནས་ལུང་གཤོངས་བར་ཞེས་པའི་དུས་ཐུང་འགྲེམས་སྟོན་ཞིག་གནང་གིན་འདུག

དེ་རིང་ཕྱི་ཚེས་ ༨ ཉིན་གྱི་སྔ་དྲོའི་ཆུ་ཚོད་ ༡༠ པའི་སྟེང་གངས་སྐྱིད་ཕྱི་དྲིལ་བོད་ཀྱི་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་གི་གོ་སྒྲིག་འོག བོད་མཐོ་སྒང་གི་གཙང་པོ། འཁྱགས་རོམ་ནས་ལུང་གཤོངས་བར་ (Rivers of the Sky, Glaciers to Valleys) ཞེས་པའི་བརྗོད་གཞིའི་ཐོག་དུས་ཐུང་འགྲེམས་སྟོན་ཞིག་དབུ་འབྱེད་གནང་སོང་། མཛད་སྒོའི་སྐུ་མགྲོན་གཙོ་བོར་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ཚོགས་གཞོན་བཀྲས་ཁང་སྒྲོལ་མ་ཚེ་རིང་མཆོག་དང་། ཕྱི་དྲིལ་དྲུང་ཆེ་ཀརྨ་ཆོས་དབྱིངས་ལགས་རྣམ་གཉིས་དང་། དམིགས་བསལ་སྐུ་མགྲོན་པདྨ་དབང་རྒྱལ་ལགས་དང་བཟའ་ཟླ་མག་ཌ་ (Magda) ལགས། ཕྱི་དྲིལ་བོད་ཀྱི་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་གི་འགན་འཛིན་བསྟན་འཛིན་སྟོབས་ལྡན་ལགས་གཙོས་པའི་བོད་ཀྱི་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་གི་ལས་བྱེད་དང་། བོད་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ཉམས་ཞིབ་ཁང་གི་ཉམས་ཞིབ་པ་ཁག་ཅིག དེ་བཞིན་གཞུང་འབྲེལ་མིན་པའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་གི་སྐུ་ཚབ་དང་གསར་འགོད་པ་བཅས་འཛོམས་འདུག

སྐབས་དེར་བོད་ཀྱི་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་གི་འགན་འཛིན་བསྟན་འཛིན་སྟོབས་ལྡན་ལགས་ཀྱིས། འགྲེམས་སྟོན་འདི་གལ་ཆེན་པོར་རྩིས་ཏེ་ལོ་གཅིག་ལྷག་གི་རིང་དཀའ་ལས་བརྒྱབ་སྟེ་འབྲས་བུ་ཐོན་པ་ཞིག་ཆགས་ཀྱི་འདུག དེ་རིང་བོད་མཐོ་སྒང་གི་གཙང་པོའི་སྐོར་ལ་དུས་ཐུང་འགྲེམས་སྟོན་གོ་སྒྲིག་བྱས་པའི་དགོས་དམིགས་གཙོ་བོ་ནི། རྒྱ་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བོད་ལ་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ངན་པར་བརྡ་ལན་དང་། སྲིད་ཇུས་ནོར་བ་ནོར་བཅོས་བྱས་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་གསལ་ཁ་སྟོན་རྒྱུ་གལ་ཆེན་པོ་རེད་འདུག ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༩ ནས་རྒྱ་གུང་ཁྲན་ཏང་གིས་བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་ལ་བཙན་གནོན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་མང་པོ་ཞིག་སྤེལ་དང་སྤེལ་མུས་ཡིན་པ་རེད། དེ་བཞིན་ཁོར་ཡུག་ལྟ་བུར་མཚོན་ན། བོད་མི་ས་ཡ་དྲུག་ཙམ་མིན་པར་བོད་ཀྱི་ཉེ་འཁོར་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ ༡༠ ཡི་མི་འབོར་ཐེར་འབུམ་གཉིས་ལྷག་ལ་ཐད་ཀར་བོད་ཀྱི་ཆུ་བོ་བཅུ་བརྒྱུད་ནས་དཀའ་ངལ་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད་པས། དུས་ཐུང་འགྲེམས་སྟོན་འདི་བརྒྱུད་གནད་དོན་དེ་དག་ཁ་གསལ་པོ་བཟོས་ཡོད། བོད་ཀྱི་ཆུ་བོ་ཆེན་པོ་བཅུ་ལྟ་བུར་མཚོན་ན། ཁྱད་ཆོས་གཅིག་ནི་བོད་གཅིག་པོར་མིན་པར་བོད་ཀྱི་ས་མཚམས་ལས་བརྒལ་ནས་ (Transboundary Rivers) རྒྱུག་གི་ཡོད། དེ་ཡང་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་བཙན་འཛུལ་བྱས་ནས་བོད་ཀྱི་ཆུ་བོ་དེ་ཚོ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལག་ཆར་བེད་སྤྱོད་གཏོང་རྒྱུའི་ཉེན་ཁ་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཡོད་པས། འགྲེམས་སྟོན་འདིའི་ནང་ཆུ་བོ་ཆེན་པོ་བདུན་གྱི་སྐོར་འབུལ་ལམ་ཞུས་ཡོད་པའི་ཁྲོད། དབུས་གཙང་གི་ཁ་འབབ་གསུམ་དང་། མདོ་སྟོད་སྨད་གཉིས་ཀྱི་ཆུ་བོ་ཆེན་པོ་བཞི་བཅས་ཟབ་ཅིང་རྒྱས་པ་འགྲེམས་སྤེལ་ཞུས་ཡོད། ཅེས་གསུངས་སོང་།

དེ་རིང་འདི་གའི་གསར་འགོད་པས་གཏམ་བཤད་པ་པདྨ་དབང་རྒྱལ་ལགས་སུ་དུས་ཐུང་འགྲེམས་སྟོན་སྐོར་ལ་བཅར་འདྲི་ཞུས་པར་ཁོང་གིས། དེ་རིང་གི་འགྲེམས་སྟོན་གྱི་བརྗོད་གཞི་གཙོ་བོ་དེ་བོད་ཀྱི་ཆུ་རེད། འདིའི་ནང་ང་རང་བོད་ནང་དུ་ཐེངས་བཅུ་ཙམ་ཕྱིན་ཏེ་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་གི་ཤིང་ནགས་གཏོར་བཤིག་གཏོང་བཞིན་པའི་གནས་སྟངས་དངོས་སུ་མཐོང་བྱུང་ལ། བོད་ནང་གི་ཤིང་ནགས་གཅོད་བྲེག་བྱས་པའི་སྐོར་རེད། ཅེས་དང་། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་གི་དགོན་སྡེ་ཁག་གཏོར་བཤིག་གིས་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་རྩ་མེད་བཟོ་ཐབས་བྱས་ཡོད་ལ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༠ གོང་ལ་བོད་ནང་གི་གཞུང་ལམ་ཡག་པོ་མེད་ཀྱང་། ༡༩༨༠ རྗེས་སུ་གཞུང་ལམ་ཡག་པོ་བཟོས་ཏེ་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཀྱི་ཤིང་ནགས་མང་པོ་སྐྱེལ་འདྲེན་བྱས་པ་རེད། རིམ་གྱིས་བོད་ནང་དུ་གཏེར་ཁ་བསྔོག་འདོན་དང་། ཤིང་ནགས་གཅོད་བྲེག་ཕོན་ཆེན་བྱས་ཏེ་ཤིང་དང་གསེར་སོགས་དབོར་འདྲེན་བྱས་ཡོད། ད་ལྟའི་ཆར་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་དུ་གཞུང་ལམ་གསར་རྒྱག་དང་ཕྱི་དངོས་པོའི་ཡར་རྒྱས་ཤུགས་ཆེན་བཏང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་མོ་ཊ་དང་། སྐྱེལ་འདྲེན་རླངས་འཁོར། དེ་བཞིན་གནམ་གྲུའི་བརྒྱུད་ཤིང་དང་གསེར་ལ་སོགས་པ་མང་པོ་དབོར་འདྲེན་བྱས་ཏེ་རྒྱ་ནག་དང་བོད་ནང་དུ་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་སྤེལ་དང་སྤེལ་མུས་ཡིན་པ་རེད། ངས་རྒྱ་ནག་ལ་རྐུན་མ་ནག་པོ་དང་ཇག་པ་དམར་པོ་ཟེར་གྱི་ཡོད། དེ་ཡང་ཇག་པ་དམར་པོ་ཟེར་བ་དེ་དམར་ཤོག་སྲིད་གཞུང་ཡིན་པས་དེ་ལྟར་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། ཅེས་སོགས་བརྗོད་བྱུང་།

བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ལས་འགུལ་སྤེལ་མཁན་པདྨ་དབང་རྒྱལ་ལགས་ཀྱིས། ང་རང་བོད་ནང་དུ་ཐེངས་མང་བསྐྱོད་པ་ནི་ཁོར་ཡུག་རྟོག་ཞིབ་ཆེད་དུ་མིན་ཡང་། ཐོག་མར་བོད་ནང་དུ་ཕྱིན་སྐབས་བོད་ནང་གི་གནས་སྟངས་གང་འདྲ་ཡོད་མེད་ཤེས་རྟོགས་གང་ཡང་མེད། དེ་ནས་རིམ་པས་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་དུ་ཤིང་ནགས་གཅོད་བྲེག་བྱས་པ་དངོས་སུ་མཐོང་སྟེ་བོད་ནང་གི་ཁོར་ཡུག་གཏོར་སྐྱོན་ཕྱིན་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་། དེ་ནས་ངས་སེམས་མ་བཟོད་པར་རྒྱ་ནག་ཏུ་ཕྱིན་ནས་ཁོ་ཚོས་ཤིང་མང་པོ་གཅོད་བྲེག་བྱས་ཏེ་ཁོར་ཡུག་གཏོར་སྐྱོན་གཏོང་གི་འདུག་ཟེར་ནས་སྐད་འབོད་བྱས་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང་སྐད་བརྒྱབ་པ་དེས་ཕན་ཐོགས་བྱུང་མེད། དེར་བརྟེན། བོད་ནང་དུ་ཤིང་ནགས་འདེབས་འཛུགས་བྱ་རྒྱུའི་ལས་འགུལ་སྤེལ་མགོ་བཙུགས་པ་ཡིན། བོད་ནང་དུ་ཤིང་ནགས་འདེབས་འཛུགས་ཀྱི་ལས་འགུལ་ཐོག་མར་སྤེལ་སྐབས། ༧གོང་ས་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་ལ་མཇལ་ཁར་བཅར་བ་ཡིན། ང་བོད་ལ་འགྲོ་རྒྱུ་ཡིན། ཤིང་འདེབས་འཛུགས་བྱེད་ཀྱི་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་པར། ༧མགོན་པོ་གང་ཉིད་ཐུགས་མཉེས་པོ་བྱུང་སྟེ། ཤིང་ ༡༠༠༠ དང་ ༢༠༠༠ ཙམ་བཏབ་ན་ཕན་ཐོགས་ཞེ་དྲགས་ཡོད་པ་དང་། བླ་མའི་ཞབས་འདེགས་འགྲུབ་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་གསུངས་བྱུང་ལ། ཉིན་དེའི་དགོང་མོར་༧སྐུ་སྒེར་ཡིག་ཚང་ནས་འཇར་མན་གྱི་སྒོར་ཁྲི་ ༤ ཞལ་འདེབས་གནང་བྱུང་། དེ་ནས་བཟུང་འཇར་མན་གཞུང་དང་ཚོགས་པ་ཁག་འདྲ་མིན་ནས་སྦྱིན་བདག་མང་པོ་རག་བྱུང་། སྐབས་དེ་དུས་འཇར་མན་སྲིད་འཛིན་གྱི་འགྲམ་དུ་ཕྱིན་ནས་བོད་ནང་གི་ཤིང་མང་པོ་གཅོད་བྲེག་བྱས་ཡོད་པའི་སྐོར་ལ་གོ་རྟོགས་སྤེལ་ཏེ་བོད་ནང་དུ་ཤིང་བཙུགས་དགོས་པའི་རེ་བ་ཞུས་ཡིན། འཇར་མན་སྲིད་འཛིན་གྱིས་ཤུག་པ་གཅིག་བཙུགས་སོང་། གནས་ཚུལ་དེ་ཚགས་པར་དུ་ཁྱབ་སྤེལ་ཕྱིན་པར་བརྟེན། འཇར་མན་གྱི་ལྗང་ཁུའི་སྲིད་དོན་ཚོགས་པས་ལས་འགུལ་དེ་ལ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཀྱི་ཡིན་བརྗོད་དེ་འཇར་མན་སྒོར་ཁྲི་ ༤ ཞལ་འདེབས་གནང་བྱུང་། དེ་ལྟར་ང་རང་བོད་ནང་དུ་ཕྱིན་ཏེ་ཀརྨ་པ་མཚུར་ཕུ་བླ་བྲང་དགོན་པའི་མདུན་དུ་ཤིང་འདེབས་འཛུགས་བྱས་པ་ཡིན་ལ། བོད་ནང་གི་ས་གནས་ཁག་ཅིག་ལ་ཚལ་ཞིང་འདེབས་ལས་བྱ་རྒྱུའི་ལམ་སྟོན་བྱས་པ་ཡིན། ཞེས་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་བྱུང་།

བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུའི་ཐད་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྟེང་གོ་རྟོགས་སྤེལ་དགོས་གལ་ཆེ་སྐོར་པདྨ་དབང་རྒྱལ་ལགས་ཀྱིས། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོགས་སྡེ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་གི་ཁོར་ཡུག་གཏོར་སྐྱོན་བཏང་དང་གཏོང་མུས་ཡིན་པ་དེས་བོད་ཙམ་མིན་པར་རྒྱ་གར་དང་། འབྲུག བལ་ཡུལ་སོགས་ཨེ་ཤ་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་ཡོངས་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཕོག་གི་ཡོད། དེ་བས་དེང་སང་འཛམ་གླིང་ཚ་དྲོད་རྒྱས་པ་དང་གོ་ལའི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་ཕྱིན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ནང་དུ་ཡོད་པའི་གཏན་འཇགས་འཁྱགས་རོམ་ (permafrost) དེ་དག་རིམ་གྱིས་ཞུ་བ་ཡིན་ན། བོད་ཙམ་མིན་པར་རྒྱ་ནག་ནང་དུ་ཆུ་ལོག་དང་། ཆུའི་དཀའ་ངལ་ཤུགས་ཆེན་འཕྲད་རྒྱུའི་ཉེན་ཁ་ཚབས་ཆེན་ཡོད། དེ་སྔ་རྒྱ་ནག་ནང་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་རྒྱ་སྐྱེད་དང་ཡར་རྒྱས་གཏོང་སླད་བོད་ནང་དུ་ཤིང་ནགས་གཅོད་བྲེག་ཕོན་ཆེན་བྱས་ནས་རྒྱ་ནག་དང་བོད་ནང་དུ་ཁང་མིག་སོགས་འཛུགས་སྐྲུན་སྣ་མང་བྱས་པར་བརྟེན། རྒྱ་ནག་ནང་ཕྱི་ཕྱོགས་ནས་འཛུགས་སྐྲུན་ཐད་ཡར་རྒྱས་ཤུགས་ཆེན་ཕྱིན་ཡོད་ལ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧ ནས་ ༢༠༡༩ བར་དུ་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ཕལ་མོ་ཆེས་རྒྱ་ནག་ནི་འཛམ་བུ་གླིང་གི་བཟོ་གྲྭ་ལྟ་བུ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་གྱི་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༩ ལོར་རྒྱ་ནག་ཁྲིན་ཏུའུ་རུ་ཆུ་ལོག་གི་གོད་ཆག་བྱུང་སྟེ་མི་རྒྱུ་གཉིས་ལ་དོ་ཕོག་ཤུགས་ཆེན་ཕྱིན་པ་ནས་བཟུང་། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་གི་ཤིང་ནགས་གཅོད་བྲེག་ཉུང་དུ་བཏང་སོང་། ད་ལྟའི་ཆར་རྒྱ་ནག་གིས་ཆུ་རགས་གསར་རྒྱག་དང་། གཏེར་ཁ་བསྔོག་འདོན་བྱས་པ་སོགས་ཀྱིས་བོད་དང་རྒྱ་ནག་ནང་ཆུ་ལོག་དང་ས་ཡོམས་སོགས་རང་བྱུང་གོད་ཆག་བྱུང་དང་འབྱུང་མུས་ཡིན་པ་མ་ཟད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ ནས་བཟུང་རྒྱ་ནག་ནས་ཏོག་དབྱིབས་གཉན་རིམས་མཆེད་པའི་རྐྱེན་གྱིས། འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ཡོངས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གི་ཚོང་རྡིབ་ཀྱི་ཡོད་པར་ངོས་འཛིན་གྱིས་ད་ལྟའི་ཆར་རྒྱ་ནག་ནང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཉམས་རྒུད་ཤུགས་ཆེན་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ཅེས་སོགས་བརྗོད་བྱུང་།

སྐུ་མགྲོན་གཙོ་བོ་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ཚོགས་གཞོན་སྒྲོལ་མ་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱིས་འདི་གའི་གསར་འགོད་པར། འགྲེམས་སྟོན་འདི་ཧ་ཅང་གི་གལ་ཆེན་པོ་རེད། བོད་ཀྱི་མཐོ་སྒང་གི་ཆུའི་གལ་གནད་འདི་བོད་པ་ཙམ་མ་ཟད། ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་བཅུ་ལ་ཆུ་འདི་འབྱུང་ཁུངས་གཙོ་བོ་ཞིག་དང་། འཚོ་གནས་ཀྱི་བེད་སྤྱོད་ཡོད་པ་སོགས་ལྷག་པར་དུ་གལ་ཆེན་པོ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། ལས་འཆར་ནང་ཡོད་པ་བཞིན་ང་ཚོ་བོད་པ་ཚོས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གནད་དོན་མི་འགྲོ་སར་མི་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ཁྱད་པར་ཡོད་པའི་གནད་འགག་ཁོར་ཡུག་དང་། ཆུ། བོད་མཐོ་སྒང་གི་གལ་གནད་འདི་དག་འཛམ་གླིང་ལ་ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱེད་པར་ང་ཚོར་སྦྱངས་དཔྱད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཅེས་དང་། དེང་སང་འཛམ་གླིང་ཡོངས་གོ་ལའི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་ཚོགས་ཆེན་ ༢༡ (COP 21) ནས་ད་བར་ཁོར་ཡུག་སྐོར་ལ་གླེང་སློང་དང་བགྲོ་གླེང་ག་ཚོད་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། བོད་མཐོ་སྒང་སྐོར་གྱི་གནད་དོན་ད་ལྟའང་བསླེབས་ཐུབ་ཀྱི་མེད་པ་རེད། དཔེར་ན། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ལོར་༧གོང་ས་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས། འཛམ་བུ་གླིང་གི་སའི་གོ་ལ་སྔོན་པོ་འདི་ང་རང་ཚོའི་ཁྱིམ་ཚང་གཅིག་པོ་དེ་རེད། ཡིན་ནའང་། གོ་ལའི་ཐོག་ཁ་བོད་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན་གོ་ལའི་ཁྱིམ་ཚང་འདིའི་ཁོར་ཡུག་གི་ཐོག་ནས་དགེ་སྐྱོན་སེལ་དགོས་ཀྱི་ཡོད་ན། དང་པོ་བོད་མཐོ་སྒང་གི་གལ་གནད་ཤེས་དགོས་ཀྱི་རེད་ཅེས་གསུངས་ཡོད། སྐབས་འགར་ང་ཚོ་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་ཕྱིན་པའི་སྐབས་བོད་མཐོ་སྒང་གི་གནད་འགག་ཇི་ཙམ་ཡོད་པའི་སྐོར་ལ་གོ་རྟོགས་སྤེལ་གྱི་ཡོད། ཕྱི་རྒྱལ་ནང་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ཐོག་ཐག་རིང་པོ་ཡིན་ཙང་ཁོ་རང་ཚོར་ཁྱད་པར་མེད་པ་རེད་བསམ་པའི་ནོར་འཁྲུལ་ཞེ་དྲགས་འདུག དེར་བརྟེན་བོད་མཐོ་སྒང་གི་གལ་གནད་སྐོར་ལ་སྦྱོང་རྒྱུ་དང་བསླབ་དགོས་རྒྱུ་དེ་གལ་ཆེན་པོ་ཞེ་དྲགས་རེད་འདུག ཅེས་གསུངས།

སྤྱི་འཐུས་ཚོགས་གཞོན་མཆོག་གིས། ཚན་རིག་པ་ཚོས་བལྟས་ཡོང་དུས། འཛམ་གླིང་གི་ཁོར་ཡུག་སྐོར་ལ་གླེང་སློང་བྱེད་སྐབས་བོད་མཐོ་སྒང་གི་གནད་འགག་འདི་བསླེབས་དགོས་རྒྱུ་དང་། བོད་མཐོ་སྒང་དུ་འཁྱགས་རོམ་སྟོང་ཕྲག་ ༤༦ ཡོད་རེད་ཟེར་གྱི་ཡོད། རྒྱ་ནག་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་བོད་ཧམ་བཟུང་བྱས་པ་ནས་བཟུང་། རྒྱ་ནག་གིས་ཤིང་ནགས་གཅོད་བྲེག་དང་གཏེར་ཁ་བསྔོག་འདོན་སོགས་བྱས་ཏེ་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གཏོར་བཅོམ་ཚད་མེད་བཏང་བའི་རྐྱེན་གྱིས། འབྲོག་པ་གནས་སྤོས་བྱ་རྒྱུ་སོགས་ཁོར་ཡུག་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པས། ཚན་རིག་པ་ཚོས་བོད་མཐོ་སྒང་འདི་ག་ཚོད་ཕྲ་རུ་ཕྱིན་པ་དེའི་ཚོད་ཀྱིས་ཡུ་རོབ་ནང་དུ་གནམ་གཤིས་ཀྱི་ཚ་དྲོད་འཕེལ་གྱི་ཡོད། དེ་བཞིན་རྒྱ་གར་བྱང་ཤར་ཁུལ་གྱི་ཆར་ཞོད་དུས་ཚོད་ལ་ཁྱད་པར་འགྲོ་ཡི་ཡོད་པ་སོགས་བོད་མཐོ་སྒང་གི་ཁོར་ཡུག་དང་འབྲེལ་བ་འདུག་ཟེར་གྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན། ང་ཚོ་འཛམ་གླིང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་མིན་པས། ཁྱེད་རང་ཚོས་བོད་མཐོ་སྒང་གི་གནད་འགག་ཤེས་པའི་ཐོག་ནས། རྒྱ་མིའི་བྱེད་བབས་དེ་འདྲའི་རྐྱེན་གྱིས་གཏོར་སྐྱོན་ཇི་ཙམ་འགྲོ་ཡི་ཡོད་པ་དང་། དེའི་གལ་གནད་ག་རེ་ཡིན་པ་སོགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་གིས། དེ་ལ་དཔག་པའི་བོད་མཐོ་སྒང་གི་ཁོར་ཡུག་དང་། ཆུ་དེ་དག་སྐྱོབ་རྒྱུའི་ཐད་རོགས་འདེགས་གནང་རོགས་གནང་ཞུ་ཡི་ཡོད། ཆུ་དེ་དག་གི་བདག་དབང་ང་ཚོར་ཡོད་པར་བརྟེན། ཆུ་བོ་ཆེན་པོའི་མིང་དེ་དག་བོད་སྐད་ཡིག་ཐོག་སྔོན་ལ་བཀོད་དེ་དབྱིན་ཡིག་ནང་རྗེས་ལ་བཀོད་པ་སོགས་བདག་དབང་མ་ཤོར་བ་བྱ་དགོས་རེད། རྒྱུ་མཚན་ནི་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་འདི་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་གིས་ལྟ་ཡི་ཡོད་པས་བོད་ཀྱི་ཆུ་བོ་ཆེན་པོའི་མིང་རྣམས་བོད་སྐད་ཐོག་ཁྱབ་སྤེལ་མང་ཙམ་བྱེད་དགོས་གལ་ཆེ། བོད་མཐོ་སྒང་གི་ཁོར་ཡུག་འདི་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་གལ་གནད་ཡོད་པར་བརྟེན། དུས་ཐུང་འགྲེམས་སྟོན་འདི་ཧ་ཅང་གལ་ཆེནཔོ་རེད་བསམས་ནས་དེ་རིང་ཡོང་བ་ཡིན། ཞེས་གསུངས་སོང་།

བོད་ཀྱི་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་གི་འགན་འཛིན་བསྟན་འཛིན་སྟོབས་ལྡན་ལགས་ཀྱིས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༩ ལོར་རྒྱ་ནག་ལ་ཆུ་རགས་ ༢༢ ཙམ་ལས་མེད་པ་དང་། རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་ནང་དུ་ཆུ་རགས་གསར་རྒྱག་བྱས་པ་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་ད་ལྟའི་ཆར་རྒྱ་ནག་ལ་ཆུ་རགས་ ༨༧,༠༠༠ ལྷག་ཡོད་པ་མ་ཟད། རྒྱ་ནག་ནི་འཛམ་གླིང་ནང་ནས་ཆུ་རགས་མང་ཤོས་ཀྱི་ལུང་པ་ཞིག་ཆགས་ཀྱི་འདུག ཨ་རི་ལས་ལྡབ་གསུམ་ལྷག་གིས་ཆུ་རགས་མང་བ་ཡོད་འདུག འཛམ་གླིང་ཡོངས་དང་། དམིགས་བསལ་གྱིས་ཡུ་རོབ་ནང་དུ་ཆུ་རགས་གསར་རྒྱག་གིས་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཡོང་གི་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་ཀྱིས། ཆུ་རགས་མི་དགོས་ཟེར་བའི་གནས་སྟངས་ཆགས་བཞིན་ཡོད་པའི་སྐབས་སུ། རྒྱ་ནག་ནང་དུ་ཆུ་རགས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་མུས་ཡིན་པའི་ཐོག བོད་ནང་དུ་ཆུ་རགས་མང་དུ་བཏང་སྟེ་བོད་ཀྱི་ཆུ་བོ་ནས་ཆུའི་ནུས་ཤུགས་ (Kinetic Energy) བརྒྱུད་ནས་ཧ་ལམ་ ༣༠༠ (gigawatt) ལྷག་གི་ཆུའི་ནུས་ཤུགས་སྟོན་རྒྱུའི་ལས་འགུལ་སྤེལ་མུས་ཡིན་པ་རེད། ཅེས་གསུངས་སོང་།

ད་དུང་ཁོང་གིས། བསླེབ་ལ་ཉེ་བའི་འཛམ་གླིང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་གོ་ལའི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་ཚོགས་ཆེན་ (COP 29) ཞེས་པ་རེས་གཟའ་ཟླ་བ་ཕྱི་ཚེས་ ༡༡ ལ་འཚོག་རྒྱུ་རེད། གོ་ལའི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་ཚོགས་ཆེན་འཚོགས་ཏེ་ལོ་ངོ་ ༣༠ ལྷག་ཙམ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ཚོགས་ཆེན་འདིའི་ནང་བོད་དང་འབྲེལ་བའི་ཁོར་ཡུག་དང་། དམིགས་བསལ་གྱིས་ཆུ་བོའི་ཐོག་ལ་བགྲོ་གླེང་ཧ་ཅང་གི་ཉུང་ཉུང་རེད། དེར་བརྟེན་གངས་ཅན་སྐྱིད་གཤོངས་སུ་ཡོད་པའི་འགྲེམས་སྟོན་བསྟི་གནས་ཁང་འདི་གལ་ཆེན་པོར་བརྩིས་ཏེ། འགྲེམས་སྟོན་ནང་དུ་བོད་ནང་གི་ཆུ་བོ་དེ་ཚོའི་གནད་དོན་ག་རེ་ཡིན་མིན་གྱི་བརྡ་ལན་སྤྲོད་ཐུབ་རྒྱུའི་ཐབས་ཤེས་བྱས་ཡོད་ལ། དེང་དུས་དང་མཐུན་པའི་འཕྲུལ་ཆས་བེད་སྤྱོད་བཏང་སྟེ་དྲ་རྒྱའི་ཐོག་ནས་ཆུ་བོ་ཆེན་པོ་བདུན་གྱི་ནང་ཚན་འབྱུང་ཁུངས་ནས་ག་པར་རྒྱུག་གི་ཡོད་མེད་དང་། གནད་འགག་ཆེ་བའི་བོད་ཀྱི་ཡུལ་ལྗོངས་ཁག་ཏུ་རྒྱུག་དུས་ཁྱད་པར་གང་འདྲ་འགྲོ་ཡི་ཡོད་མེད་དང་། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་དུ་ཆུ་རགས་ག་པར་བརྒྱབ་ཡོད་པ་སོགས་ཀྱི་ས་གནས་ཏག་ཏག་སྟོན་ཐབས་བྱས་ཡོད། གཞུང་ཁོངས་དང་གཞུང་ཁོངས་མིན་པའི་ཚོགས་པ་ཁག དེ་བཞིན་ཉམས་ཞིབ་པ་སོགས་ཀྱིས་བེད་སྤྱོད་གང་མང་གཏོང་ཐུབ་རྒྱུའི་ཐུགས་ཕན་གསོས་པའི་རེ་བ་ཡོད། ཅེས་བརྗོད་སོང་།

གསར་འགོད་པ། བསྟན་འཛིན་ཕུར་བུ།

རྩོམ་སྒྲིག་བྱེད་མཁན། སྐལ་བཟང་སྦྱིན་པ།